Niedobór hormonów tarczycy to schorzenie, które powstaje, gdy tarczyca wytwarza zbyt małe ilości hormonów potrzebnych organizmowi. Tarczyca jest gruczołem wydzielania wewnętrznego, który produkuje i uwalnia dwie substancje: trijodotyroninę (T3) oraz tyroksynę (T4), kontrolujące funkcje większości tkanek oraz metabolizm i produkcję ciepła w organizmie. Produkcja hormonów tarczycy jest sterowana przez przysadkę mózgową, która wydziela hormon tyreotropowy (TSH), stymulujący tarczycę.Czynności tarczycy i przysadki są ze sobą powiązane: zwiększone stężenie hormonów tarczycy hamuje wydzielanie TSH, a niedobór tych hormonów pobudza produkcję TSH.Do najczęstszych przyczyn niedoboru hormonów tarczycy w Polsce należy choroba Hashimoto, stan po usunięciu tarczycy oraz leczenie jodem promieniotwórczym. Rzadsze przyczyny to między innymi inne zapalenia tarczycy, niedobór hormonalny spowodowany lekami oraz wtórny niedobór hormonów w wyniku chorób przysadki.

Niedomiar funkcji tarczycy stanowi najczęstsze zaburzenie jej działania i dotyka około 5% dorosłych kobiet oraz ok. 1% mężczyzn. Mimo że częstość występowania niedoczynności tarczycy wzrasta wraz z wiekiem (szczególnie u osób powyżej 60 lat), schorzenie może pojawić się także u młodych ludzi i dzieci. Niedoczynność tarczycy, będąca częstym objawem choroby Hashimoto, zwykle ma predyspozycje rodzinne.

Jeśli pojawią się objawy sugerujące niedoczynność tarczycy, należy skonsultować się z lekarzem rodzinnym, który po przeprowadzeniu badania lekarskiego i zebraniu wywiadu podejmie decyzję o konieczności wykonania oznaczenia TSH. Badania TSH powinny być regularnie wykonywane u osób, u których występuje choroba Hashimoto. Rozpoznanie niedoczynności tarczycy jest szczególnie istotne u kobiet planujących ciążę, ponieważ może ona negatywnie wpłynąć zarówno na matkę, jak i dziecko. Dlatego wielu specjalistów zaleca przeprowadzenie badania TSH u każdej kobiety, która planuje ciążę.

Do zdiagnozowania niedoczynności tarczycy potrzebne są badania hormonalne. Pierwsze badanie oceniające czynność tarczycy - stężenie TSH we krwi - może zlecić lekarz rodzinny. W przypadku nieprawidłowego wyniku, konieczne jest sprawdzenie stężenia tyroksyny (FT4). Pierwotną niedoczynność tarczycy można zdiagnozować, jeśli podwyższone TSH towarzyszy obniżone FT4.

W przypadku potwierdzenia niedoczynności tarczycy lekarz będzie próbował ustalić jej przyczynę. Badanie USG tarczycy może być pomocne, zwłaszcza w przypadku choroby Hashimoto.

Oznaczenie stężeń przeciwciał przeciwtarczycowych, zwłaszcza anty-TPO lub anty-TG, może być charakterystyczne dla choroby Hashimoto.

Niedobór hormonów tarczycy można skutecznie leczyć poprzez regularne przyjmowanie hormonalnej terapii zastępczej. Preparat lewotyroksyny, dostępny syntetycznie, działa tak samo jak naturalnie wytwarzany hormon przez tarczycę. Wybór odpowiedniego preparatu lewotyroksyny jest istotny, ponieważ różne preparaty mogą mieć różne efekty. Regularne przyjmowanie hormonów tarczycy prowadzi do normalizacji poziomu hormonu TSH i przywraca właściwe funkcjonowanie organizmu. Większość pacjentów może być leczona ambulatoryjnie, jednak osoby z ciężką niedoczynnością tarczycy lub innymi poważnymi schorzeniami mogą wymagać hospitalizacji.

Lewotyroksynę należy przyjmować regularnie, preferowana pora to poranek na czczo, około 30-60 minut przed posiłkiem. Dawkę leku ustala lekarz i monitoruje ją na podstawie badań stężenia TSH. Konieczne są regularne kontrole, które początkowo mogą być częstsze, a po ustabilizowaniu stanu rzadsze. Ważne jest także poinformowanie lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, ponieważ niektóre z nich mogą wpływać na działanie lewotyroksyny.

Pacjenci cierpiący na niedoczynność tarczycy zazwyczaj potrzebują leczenia lewotyroksyną oraz regularnego monitorowania poziomu TSH przez całe życie. W niektórych sytuacjach, takich jak poporodowe zapalenie tarczycy, podostre zapalenie tarczycy, czy też polekowa niedoczynność tarczycy, może wystąpić spontaniczne wyzdrowienie i ustąpienie dolegliwości związanych z niedoczynnością tarczycy.

Autoimmunologiczne schorzenia tarczycy, takie jak choroba Gravesa i Hashimoto, mają podłoże genetyczne. Nie można zmienić genetycznej predyspozycji osób dotkniętych tymi chorobami. Osoby, u których w rodzinie występują tego typu schorzenia, powinny poinformować lekarza o tym, aby unikać leków mogących wpłynąć na rozwój choroby. Ponadto zaleca się regularne monitorowanie poziomu TSH w celu szybkiego wykrycia niedoczynności tarczycy i zapobieżenia nasileniu objawów.