Mózg człowieka jest otoczony oponami, czyli specjalnymi powłokami ochronnymi. Najzewnętrzniejszą oponą jest opona miękka, po niej jest opona pajęcza, a na końcu opona twarda. Krwiak podtwardówkowy powstaje zwykle na skutek przemieszczenia mózgu w czaszce podczas urazu głowy, co powoduje napinanie i rozrywanie żył łączących mózg z oponą twardą. Urazy głowy prowadzące do krwiaka podtwardówkowego zazwyczaj są poważne, ale u osób z zanikiem mózgu nawet pozornie niewielki uraz może spowodować krwawienie pod oponą twardą.

Krew z uszkodzonych żył gromadzi się pod oponą twardą, naciskając na mózg. Wyróżnia się krwiak podtwardówkowy ostry, którego objawy pojawiają się do 72 godzin po urazie, oraz krwiak podtwardówkowy przewlekły, którego objawy pojawiają się po 21 dniach od urazu. Nawet 25-50% chorych z krwiakiem podtwardówkowym przewlekłym nie mogą podać dokładnego momentu urazu głowy.

Krwiak podtwardówkowy ostry to rzadkie powikłanie urazów głowy, występujące w około 1% wszystkich urazów czaszki i mózgu. Zazwyczaj pojawia się po urazie głowy związanej z upadkiem lub przemocą, rzadziej w wyniku wypadków komunikacyjnych.

Przewlekły krwiak podtwardówkowy występuje częściej u osób starszych, z szacowaną częstością występowania 1-2 przypadków na 100 tysięcy osób. Związane jest to z zmniejszeniem masy mózgu, co powoduje rozciągnięcie żył łączących powierzchnię mózgu z oponą twardą oraz mniejszą elastycznością naczyń żylnych. U osób starszych istnieje większe ryzyko rozerwania żył z powodu wymienionych czynników. Dodatkowo, przyjmowanie leków zmniejszających krzepnięcie krwi, takich jak acenokumarol i warfaryna, jest kolejnym czynnikiem ryzyka przewlekłego krwiaka podtwardówkowego.

Objawy oraz tempo pojawiania się symptomów różnią się w przypadku ostrego i przewlekłego krwiaka podtwardówkowego.

Uraz głowy, który prowadzi do wystąpienia ostrego krwiaka podtwardówkowego, często skutkuje utratą przytomności. Część pacjentów, szczególnie tych z poważnymi obrażeniami, nie odzyskuje świadomości. Niemniej jednak u niektórych chorych z krwiakiem podtwardówkowym, po krótkim okresie utraty przytomności, zachodzi tzw. okres przejściowy (łac. ), podczas którego pacjent odzyskuje świadomość i przez pewien czas (czasem kilka minut, a czasem nawet kilka godzin) może normalnie funkcjonować. Jednak w miarę powiększania się krwiaka stopniowo narastają bóle głowy, zaburzenia świadomości oraz neurologiczne objawy. Do objawów neurologicznych, które mogą wskazywać na obecność ostrego krwiaka podtwardówkowego u pacjenta po urazie głowy, należą: niedowład jednej strony ciała, poszerzenie jednej źrenicy i jej brak reakcji na światło.

W przypadku przewlekłego krwiaka podtwardówkowego objawy rozwijają się stopniowo. Najczęstszym objawem jest ból głowy o różnym nasileniu, czasem zależnym od pozycji ciała. Należy jednak zaznaczyć, że chociaż ból głowy jest częstym objawem przewlekłego krwiaka podtwardówkowego, to tylko u niewielkiego odsetka pacjentów z bólami głowy jest on spowodowany przewlekłym krwiakiem podtwardówkowym. Kolejnymi objawami mogącymi sugerować obecność przewlekłego krwiaka podtwardówkowego są stopniowo narastające zaburzenia pamięci i pogorszenie funkcji intelektualnych. Charakterystyczne są także okresowe zaburzenia świadomości, podczas których pacjent jest senny i apatyczny, a potem wraca do normalnego funkcjonowania.

W przypadku wystąpienia objawów sugerujących obecność ostrego krwiaka podtwardówkowego po urazie głowy, konieczne jest natychmiastowe udanie się na najbliższy szpitalny oddział ratunkowy lub wezwanie pogotowia ratunkowego.

Należy jednak mieć na uwadze, że jest to rzadkie powikłanie urazów głowy, które pojawia się po poważnych urazach.

W przypadku podejrzenia przewlekłego krwiaka podtwardówkowego również należy udać się na szpitalny oddział ratunkowy lub do poradni neurochirurgicznej.

Leczenie ostrego krwiaka podtwardówkowego polega najczęściej na interwencji chirurgicznej, która powinna być jak najszybciej podjęta po ustaleniu diagnozy. Celem jest zapobieżenie ewentualnym powikłaniom, które mogą prowadzić do śmierci pacjenta. Procedura obejmuje usunięcie kości czaszki nad krwiakiem oraz usunięcie samego krwiaka z powierzchni mózgu.

W przypadku przewlekłego krwiaka podtwardówkowego sposób leczenia zależy od wielkości krwiaka, jego lokalizacji oraz nasilenia objawów. Niektóre przewlekłe krwiaki podtwardówkowe (szczególnie te, które są duże i powodują deficyty neurologiczne, np. niedowład) mogą wymagać interwencji chirurgicznej podobnej do tej stosowanej w przypadku ostrego krwiaka podtwardówkowego. Natomiast małe krwiaki podtwardówkowe, które nie powodują poważnych objawów, można leczyć zachowawczo - nie jest przeprowadzana operacja, a stopień wchłaniania krwiaka monitorowany jest poprzez badania obrazowe mózgu.

Jeśli krwiak podtwardówkowy zostanie zdiagnozowany i leczony we właściwym czasie, istnieje szansa na całkowite wyleczenie bez żadnych negatywnych konsekwencji. Jednakże usunięcie krwiaka i zatrzymanie krwawienia nie oznacza automatycznego powrotu do pełni zdrowia. Jeśli uszkodzenie mózgu spowodowało na przykład niedowład jednej strony ciała, te zmiany mogą być trwałe lub powrót do normalności będzie wymagał długotrwałej rehabilitacji.

Po zakończeniu leczenia krwiaka podtwardówkowego pacjent nie potrzebuje dodatkowego postępowania, jeśli nie wystąpiły żadne powikłania neurologiczne. W zależności od rodzaju przeprowadzonej operacji może być konieczne skonsultowanie się z neurochirurgiem w celu ewentualnego uzupełnienia ubytku w czaszce, gdyż nie zawsze usunięte części kości są od razu umieszczane z powrotem na swoim miejscu.