Analiza poziomu hemoglobiny glikowanej (HbA1c) polega na badaniu krwi, które ukazuje średnie stężenie tego składnika we krwi w przeciągu ostatnich 2–3 miesięcy. To badanie jest użyteczne do:

• Diagnozowania cukrzycy
• Monitorowania leczenia cukrzycy

Hemoglobina glikowana (HbA1c) powstaje w procesie glikacji, gdzie reszty węglowodanów (cukry) przyłączają się do krwinek czerwonych (erytrocytów) i kumulują. Proces ten jest bardziej intensywny u osób z podwyższonym poziomem glukozy we krwi.

Hemoglobina glikowana odzwierciedla średnie stężenie glukozy w ciągu poprzednich 2–3 miesięcy, związane z długością życia erytrocytów, wynoszącą około 120 dni.

Jeśli przeprowadza się badanie stężenia hemoglobiny glikowanej w celach diagnostycznych u osób bez wykrytych zaburzeń gospodarki węglowodanowej, to:

Szczegółowe kryteria stężenia hemoglobiny glikowanej

• Osoby z cukrzycą typu 1, nowo zdiagnozowaną cukrzycą typu 2, dzieci i młodzież: ≤6,5% (48 mmol/mol)
• Kobiety z cukrzycą przedciążową planujące ciążę i w I trymestrze: ≤6,5% (48 mmol/mol)
• Kobiety w II i III trymestrze ciąży: <6,0% (42 mmol/mol)
• Osoby w podeszłym wieku lub z powikłaniami makroangiopatycznymi: ≤8,0% (64 mmol/mol)

Prawidłowy poziom hemoglobiny glikowanej znacząco zmniejsza ryzyko wystąpienia odległych powikłań cukrzycy, takich jak nefropatia, retinopatia czy choroby sercowo-naczyniowe.

Badanie HbA1c jest istotnym narzędziem diagnostycznym i monitorującym w cukrzycy. Oto najczęstsze wskazania do jego wykonania:

• Monitorowanie długoterminowej kontroli poziomu cukru we krwi
• Podejrzenie wystąpienia cukrzycy typu 1 lub typu 2
• Nowo rozpoznana cukrzyca – potwierdzenie i ocena stopnia hiperglikemii
• Brak możliwości regularnego kontrolowania poziomu glukozy przez pacjenta (np. w domu)
• Rozpoznanie lub podejrzenie cukrzycy ciążowej
• Niestabilne wartości glikemii obserwowane w domowych pomiarach glukometrem
• Ocena skuteczności dotychczasowego leczenia przed jego modyfikacją (np. przed włączeniem insuliny)

Regularne oznaczanie HbA1c umożliwia nie tylko ocenę wyrównania glikemii, ale również pozwala na szybsze wykrycie nieprawidłowości i dostosowanie terapii cukrzycy do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Badanie stężenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c) jest proste i szybkie. Polega na jednorazowym pobraniu próbki krwi żylnej – najczęściej z żyły łokciowej, zlokalizowanej w zgięciu łokcia. Do badania nie trzeba być na czczo, co czyni je wygodnym i łatwym do wykonania o dowolnej porze dnia.

Proces pobrania przebiega w następujących krokach:

1. Pacjent siada wygodnie, a ramię jest odpowiednio ułożone i zdezynfekowane.
2. Personel medyczny zakłada opaskę uciskową powyżej miejsca wkłucia.
3. Za pomocą sterylnej igły pobiera się niewielką ilość krwi do probówki.
4. Po pobraniu miejsce wkłucia zostaje zabezpieczone opatrunkiem.

Próbka krwi trafia następnie do laboratorium, gdzie analizowany jest procent hemoglobiny związanej z cząsteczkami glukozy. Wynik badania HbA1c odzwierciedla średni poziom glukozy we krwi z ostatnich około 3 miesięcy.

Badanie stężenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c) nie wymaga specjalnych przygotowań. W przeciwieństwie do wielu innych badań laboratoryjnych, nie trzeba być na czczo, choć w niektórych przypadkach zaleca się zachowanie kilkugodzinnej przerwy od posiłków dla większego komfortu pacjenta.

Badanie stężenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c) jest bezpieczne i mało inwazyjne. Nie wiąże się z żadnymi poważnymi powikłaniami. Przeprowadza się je poprzez standardowe pobranie krwi żylnej, co u większości osób nie powoduje żadnych dolegliwości.

U niektórych pacjentów mogą jednak wystąpić łagodne i krótkotrwałe objawy miejscowe, takie jak:

• ból lub pieczenie w miejscu wkłucia,
• niewielka opuchlizna,
• siniak w okolicy nakłucia,
• uszkodzenie drobnego naczynia krwionośnego (rzadko).

W przypadku wystąpienia objawów niepokojących, takich jak silne krwawienie, rozległy obrzęk lub objawy infekcji (zaczerwienienie, ocieplenie, ból nasilający się z czasem), warto skontaktować się z lekarzem. Jednak takie sytuacje należą do rzadkości.

Wynik badania HbA1c może być zafałszowany lub niewiarygodny w przypadku występowania niektórych schorzeń lub stanów organizmu, które wpływają na żywotność czerwonych krwinek lub właściwości hemoglobiny. Dlatego interpretacja wyniku powinna zawsze uwzględniać kontekst kliniczny pacjenta.

Do czynników zakłócających wynik badania należą:

• hemoglobinopatie (np. anemia sierpowata, talasemia),
• niedokrwistość (szczególnie hemolityczna lub z niedoboru żelaza),
• stan po przetoczeniu krwi (transfuzji),
• hipertriglicerydemia (bardzo wysoki poziom trójglicerydów we krwi),
• hiperbilirubinemia (podwyższony poziom bilirubiny),
• przewlekła niewydolność nerek i dializoterapia,
• stosowanie erytropoetyny,
• zaawansowana marskość wątroby,
• przyjmowanie dużych dawek salicylanów (np. kwasu acetylosalicylowego).

W takich przypadkach lekarz może zalecić alternatywne metody oceny wyrównania glikemii, np. oznaczenie fruktozaminy lub glukozy na czczo i w profilu dobowym.