WZW typu C jest infekcją wywoływaną przez wirusa zapalenia wątroby typu C (HCV), który powoduje zapalenie wątroby. Zakażenie może prowadzić do ostrego lub przewlekłego zapalenia, które może być bezobjawowe.

Wirus C należy do grupy wirusów zapalenia wątroby, razem z wirusem B i wirusem A. Infekcja może prowadzić do marskości wątroby, którą można eliminować u niewielu chorych. Przeniesienie wirusa odbywa się przez kontakt z zakażoną krwią lub jej pochodnymi. Zakażenia w drodze seksualnej są rzadkie, ale zmiana partnerów zwiększa ryzyko zakażenia.

Na całym świecie tylko 1,4% osób ma aktywne zakażenie HCV, co oznacza, że jest to problem dotyczący 65-85 mln ludzi. W Polsce w latach 2017 i 2018 stwierdzono odpowiednio 4010 i 3442 przypadki zakażenia wirusem HCV, głównie u dorosłych. Większość zakażeń wiąże się z pobytem w szpitalu lub leczeniem ambulatoryjnym. Szacuje się, że odsetek osób zakażonych we krwi wynosi 0,4-0,5% populacji ogólnej, co daje około 150 tys. osób. Niestety tylko około 30% przypadków jest rozpoznawanych, a rocznie leczenie przeciwwirusowe otrzymuje do 8000 chorych.

Źródłem infekcji wirusem HCV jest człowiek. Istnieją trzy drogi przenoszenia: przez krew, drogą płciową i okołoporodową.

U narkomanów stosujących zastrzyki infekcja występuje u około 40% z nich, często związana z zakażeniem wirusem HIV. Przenoszenie zakażenia dzieje się poprzez kontakt z krwią i jej pochodnymi (np. używanie nieaseptycznych narzędzi medycznych, przedmioty codziennego użytku [takie jak żyletki, rurka do wdychania kokainy, szczoteczka do zębów, narzędzia do tatuażu], przeszczep narządów, hemodializa). U ponad 50% zakażonych nie udaje się ustalić źródła zakażenia.

Zakażenia partnerów w stałych związkach heteroseksualnych są rzadkie (około 1,5% rocznie lub 1–11% partnerów w długotrwałych związkach), natomiast częste zmiany partnerów oraz kontakty seksualne pomiędzy mężczyznami zwiększają ryzyko infekcji.

Choroba wątroby typu C rozwija się u większości chorych po przejściu fazy ostrej infekcji HCV.

Czynniki zwiększające ryzyko rozwoju przewlekłego WZW typu C:

• zakażenie krwią
• duże ilości przetoczonej krwi
• bezobjawowy przebieg ostrej fazy infekcji HCV
• wahania aktywności enzymu ALT we krwi od momentu zakażenia
• płeć męska
• wiek powyżej 40 lat w momencie zakażenia
• osłabienie odporności.

Większość zakażeń wirusem HVC jest bezobjawowa. Możliwe są jednak objawy podobne do tych występujących przy innych wirusowych zapaleniach wątroby typu A i B, takie jak dolegliwości brzuszne, zmęczenie, nudności, wymioty, a czasem również świąd skóry. Zazwyczaj objawy te są łagodne. Kilka dni lub tygodni przed ich pojawieniem się może występować uporczywy ból mięśni i stawów. U niektórych pacjentów wirusowe zapalenie wątroby typu C może prowadzić do żółtaczki, która objawia się ciemnym moczem i jasnym stolcem.

U 15–50% przypadków dochodzi do eliminacji wirusa głównie w przypadku objawowego przebiegu ostrego WZW typu C. U pozostałych pacjentów choroba przechodzi w fazę przewlekłą.

Objawy przewlekłego zapalenia wątroby typu C są zbliżone do objawów przewlekłego zapalenia wątroby typu B. Większość chorych nie odczuwa żadnych dolegliwości. Najczęstszymi objawami są uczucie zmęczenia oraz obniżony nastrój.

Mogą pojawić się także niewielkie powiększenie wątroby oraz czasem żółtaczka, która może być stała lub okresowa. Rzadko zdarza się powiększenie śledziony.

Okresowe zaostrzenie przewlekłego zapalenia wątroby typu C może przypominać ostre zapalenie. U ponad 70% chorych występują objawy związane z innymi narządami i układami niż wątroba.

Czasem pierwsze objawy dotyczą powikłań związanych z WZW typu C, takich jak marskość wątroby lub inne powikłania pozawątrobowe, np. związane z układem odpornościowym. Mogą również wystąpić objawy skórne, takie jak plamica uniesiona, liszaj płaski lub łuszczyca.

HCV nie jest schorzeniem, lecz wirusem, który może spowodować ostre lub przewlekłe zapalenie wątroby typu C. Objawy różnią się w zależności od formy choroby.

Przewlekłe zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C często przebiega bezobjawowo lub objawia się jedynie niespecyficznymi dolegliwościami, takimi jak zmęczenie czy złe samopoczucie.

W razie podejrzenia zakażenia (np. po użyciu czyjejś golarki lub żyletki, przypadkowym kontakcie seksualnym) konieczne jest skonsultowanie się z lekarzem, który przeprowadzi wywiad, badanie fizykalne i ewentualnie skieruje na dalsze badania, w tym kluczową analizę przeciwciał anty-HCV we krwi.

Ponad połowa zarażonych nie potrafi określić źródła zakażenia, dlatego w przypadku jakichkolwiek wątpliwości lub niepokojących objawów, należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.

Lekarz zbierze szczegółowy wywiad, dotyczący głównie ewentualnych możliwości zakażenia HCV oraz zbada pacjenta. Z uwagi na to, że przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu C zazwyczaj nie wywołuje objawów, wykonanie badań laboratoryjnych jest niezbędne do ustalenia diagnozy.

Badaniem, które jest kluczowe w diagnostyce WZW typu C, jest badanie krwi w celu sprawdzenia obecności przeciwciał anty-HCV. Przeciwciała te pojawiają się we krwi około 7 tygodni po zakażeniu. Pomocniczą metodą diagnostyczną jest oznaczanie antygenu rdzeniowego HCV (HCVcAg). Decyzję o wyborze odpowiedniej diagnostyki podejmuje lekarz, biorąc pod uwagę sytuację kliniczną pacjenta, objawy, stan zdrowia i czas od potencjalnego zakażenia.

Dodatkowo lekarz może zlecić inne badania laboratoryjne krwi, takie jak ALT, ASP, bilirubina, GGTP, które mogą świadczyć o stanie wątroby i jej funkcjonowaniu. Dla wirusowego zapalenia wątroby typu C charakterystyczne jest zwiększone stężenie ALT. W sytuacji występowania powikłań przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu C, lekarz może zlecić inne badania, odpowiednio do potrzeb pacjenta.

Brak reakcji na badanie przeciwciał anty-HCV oznacza, że brak jest przeciwciał przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu C we krwi pacjenta. To sugeruje, że pacjent jest zdrowy, ale istnieją sytuacje, w których ten wynik może być mylący, na przykład jeśli organizm jeszcze nie wytworzył przeciwciał, gdy od zakażenia minęło za krótko, lub u osób z zaburzeniami odpornościowymi lub poddawanych dializom.

Leczenie ostrego zapalenia wątroby typu C

Leczenie ostrego WZW typu C polega na utrzymaniu odpowiedniego stanu odżywienia i nawodnienia. W przypadkach ciężkiego przebiegu lub z powikłaniami konieczna może być hospitalizacja.

Zaleca się ograniczenie aktywności fizycznej w okresie ostrym i przez miesiąc wczesnej rekonwalescencji oraz stosowanie diety odpowiedniej do zapotrzebowania energetycznego. Powrót do zwykłej diety zaleca się w ciągu pół roku. Dodatkowo, lekarz może zalecić leczenie przeciwświądowe.

Ponadto, w razie nasilonych wymiotów i objawów odwodnienia konieczne może być nawadnianie i żywienie przez zgłębnik. Zaleca się także unikanie spożycia alkoholu przez pół roku, a znaczne ograniczenie do roku.

Ponadto stosuje się leki podobne jak w przypadku przewlekłego zapalenia wątroby typu C.

Należy pamiętać, że większość zakażeń HCV jest bezobjawowa i objawy mogą pojawić się dopiero po rozwoju przewlekłego zapalenia wątroby typu C.

Leczenie przewlekłego zapalenia wątroby typu C obejmuje odpowiedni tryb życia oraz leczenie farmakologiczne. Należy unikać spożywania alkoholu, zaleca się za to picie kawy. Palenie tytoniu zwiększa ryzyko raka wątrobowokomórkowego i powinno być zaprzestane.

Chorzy powinni dbać o prawidłową masę ciała oraz zaszczepić się przeciwko wirusom zapalenia wątroby A i B, jeżeli są podatni na te zakażenia.

Celem leczenia farmakologicznego jest eliminacja wirusa HCV z organizmu, co zmniejsza ryzyko powikłań.

Nowoczesne leczenie polega na stosowaniu leków o bezpośrednim działaniu przeciwwirusowym, charakteryzujących się wysoką skutecznością. Schemat leczenia jest ustalany indywidualnie dla każdego pacjenta.

Podczas leczenia i po jego zakończeniu niezbędne jest stosowanie skutecznej antykoncepcji. Osoby chore powinny chronić innych przed zakażeniem i stosować prezerwatywy podczas kontaktów seksualnych.

Nie ma przeciwwskazań do kontynuowania pracy zawodowej ani uprawiania sportu.

Do powikłań zakażenia przewlekłego WZW typu C zalicza się: - Marskość wątroby, która może rozwijać się u 5-20% chorych w ciągu 20-25 lat. Ryzyko jest większe w przypadku nasilonych zmian zapalno-martwiczych i włóknienia w wątrobie.

- Pozawątrobowe powikłania zakażenia HCV, obejmujące objawy związane z innymi narządami i układami, takie jak powikłania nerkowe, skórne, hematologiczne, neurologiczne oraz reumatologiczne.

- Rak wątrobowokomórkowy, który może rozwinąć się u około 3-5% chorych w ciągu 20 lat, ze zwiększonym ryzykiem u osób z marskością wątroby. 

Dzięki nowym lekom leczenie jest bardzo skuteczne. Ponad 95% chorych leczonych nowymi schematami uzyskuje wyleczenie, a w niektórych podgrupach nawet 100%. Ponad 99% tych osób nie doświadcza nawrotów.

Po zakończeniu kuracji należy przestrzegać wskazówek lekarza, ponieważ pomimo usunięcia wirusa, mogą wystąpić niepożądane skutki przebytej infekcji.

Należy dbać o higienę i stosować środki ostrożności w celu zapobiegania chorobom przenoszonym przez krew, takim jak zachowanie dbałości o odpowiednie zabezpieczenie sprzętu medycznego oraz stosowanie prezerwatyw podczas kontaktów seksualnych.

Skuteczne leczenie ostrej fazy wirusowego zapalenia wątroby typu C może zmniejszyć ryzyko przejścia choroby w fazę przewlekłą.

Niestety, nie istnieje szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu C.