Angina to ostra infekcja migdałków podniebiennych, wywołana przez różne drobnoustroje – wirusy lub bakterie.

Czynniki wywołujące anginę zależą od wieku – u dorosłych najczęściej są to wirusy, podczas gdy u dzieci wirusy odpowiadają za większość przypadków. Bakterie są rzadszą przyczyną anginy u dorosłych.

Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub przez kontakt bezpośredni z chorym człowiekiem. Największe ryzyko zachorowania występuje późną jesienią, zimą i wczesną wiosną.

Czynniki ryzyka obejmują kontakt z chorym na infekcyjne zapalenie gardła i migdałków, wiek, oralny kontakt seksualny oraz upośledzenie odporności.

Okres pojawienia się objawów oraz zdolność przenoszenia choroby zależą od patogenu, który ją wywołał. W przypadku infekcji wirusowych, okres wylęgania wynosi od 1 do 6 dni. Osoba chora może zakażać innych nawet 1-2 dni przed wystąpieniem objawów oraz nawet do 3 tygodni po ich ustąpieniu, w zależności od konkretnego wirusa. Zakażenie może wystąpić u około 2/3 osób, które miały bliski kontakt z chorym.

Okres wylęgania zapalenia gardła wywołanego paciorkowcami wynosi od 12 godzin do 4 dni. Osoba chora jest zakaźna przez około 24 godziny po rozpoczęciu antybiotykoterapii lub nawet do 7 dni po ustąpieniu objawów, jeśli nie była stosowana terapia antybiotykowa. Ryzyko przeniesienia zakażenia na domowników wynosi około 25%.

Pierwsze objawy anginy

Angina, spowodowana zakażeniem bakterią Streptococcus pyogenes, charakteryzuje się nagłym początkiem. Objawia się silnym bólem gardła, bólem przy połykaniu, bólem głowy, a także gorączką powyżej 38°C.

Angina wirusowa ma łagodniejszy przebieg i objawy są mniej nasilone. Pojawia się ból gardła, ból głowy, ból mięśni i stawów, niewielka gorączka, a także inne objawy jak nieżyt nosa, kaszel, chrypka i biegunka.

Do objawów anginy paciorkowcowej należą:- silny ból gardła i ból przy połykaniu- ból głowy- czasem ból brzucha, nudności i wymioty (szczególnie u dzieci)- gorączka powyżej 38°C- zapalenie gardła i migdałków podniebiennych- inne charakterystyczne zmiany w jamie ustnej

Angina bakteryjna może być także wywoływana przez inne bakterie, takie jak Arcanobacterium haemolyticum czy Fusobacterium necrophorum. Objawy mogą być podobne do anginy paciorkowcowej.

Angina wirusowa, z kolei, charakteryzuje się łagodniejszymi objawami, takimi jak ból gardła, ból głowy, zapalenie gardła, kaszel, chrypka i nieżyt nosa.

Zakażenia gardła, zarówno bakteryjne jak i wirusowe, zazwyczaj ustępują samoistnie w ciągu kilku dni. Jednak nieleczone anginy bakteryjne mogą prowadzić do powikłań, dlatego w przypadku podejrzenia anginy paciorkowcowej zaleca się konsultację lekarską.

Jakimi objawami różni się angina wirusowa i bakteryjna?

Angina bakteryjna charakteryzuje się gwałtownym początkiem, silniejszym bólem gardła i większym nasileniem gorączki. Natomiast angina wirusowa zazwyczaj rozwija się wolniej i ma łagodniejsze objawy.

Angina bakteryjna nie powoduje objawów takich jak kaszel czy nieżyt nosa, które mogą występować przy anginie wirusowej. Dodatkowo, wiek, pora roku i kontakt z chorym mogą wskazywać na konkretny rodzaj anginy.

Podczas anginy bakteryjnej nie występuje kaszel, katar czy nudności, za to ból gardła jest bardzo silny. W przypadku anginy wirusowej mogą pojawić się te objawy, jednak z mniejszym nasileniem.

Rozpoznanie wirusowych zapaleń gardła i migdałków podniebiennych oraz infekcji bakteryjnej, zwłaszcza przez paciorkowce grupy A, jest kluczowe ze względu na potrzebę stosowania antybiotyków tylko w przypadku anginy paciorkowcowej. Rozróżnienie oparte wyłącznie na obrazie klinicznym jest jednak czasami trudne ze względu na występowanie wielu wspólnych objawów o podobnym nasileniu.

Diagnoza jest ustalana na podstawie skarg pacjenta oraz badania przedmiotowego (w tym badanie gardła i jamy ustnej, ocena węzłów chłonnych).

Skala punktowa Centora/McIsaaca została stworzona na podstawie częstości objawów klinicznych, aby określić prawdopodobieństwo paciorkowcowego zapalenia migdałków podniebiennych (patrz tabela).

Jeśli podejrzewa się anginę paciorkowcową u pacjenta, lekarz przeprowadza szybki test na obecność antygenu PBHA. W przypadku braku testu może zlecić antybiotyk lub pobierać wymaz do badania bakteriologicznego.

Leczenie anginy polega na terapii przyczynowej i objawowej, uwzględniającej rodzaj czynnika sprawczego (bakteryjnego lub wirusowego).

W przypadku anginy paciorkowcowej terapia przyczynowa obejmuje stosowanie antybiotyków, najczęściej penicyliny fenoksymetylowej przez okres 10 dni. W razie potrzeby lekarz może zalecić inne leki przeciwbakteryjne.

W przypadku infekcji wywołanych innymi bakteriami, również konieczne jest stosowanie antybiotyków, dostosowanych do konkretnego patogenu zakażenia.

W przypadku infekcji wirusowych nie jest zalecane stosowanie antybiotyków.

Leczenie objawowe obejmuje:

• Odpoczynek i spożywanie dużej ilości płynów (szczególnie w przypadku wystąpienia gorączki).
• Przyjmowanie leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych, takich jak paracetamol lub leki niesteroidowe (np. ibuprofen). W niektórych przypadkach lekarz może zalecić jednorazowe podanie deksametazonu, co przyspiesza łagodzenie dolegliwości związanych z bólem gardła.
• Korzystanie z preparatów do ssania o lokalnym działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym (np. zawierających substancje takie jak benzydamina, lidokaina, czy salicylan choliny).

Przyczyną anginy u dzieci, częściej niż u dorosłych, jest infekcja bakteryjna, głównie przez bakterię Streptococcus pyogenes (paciorkowiec β-hemolizujący grupy A - PBHA). Jeśli dziecko zdobędzie 2 punkty lub więcej w skali punktowej Centora/McIsaaca, powinno się przeprowadzić badanie mikrobiologiczne - szybki test antygenowy na obecność PBHA (tzw. Strep A test) lub posiew wymazu z gardła. Wykonywanie szybkiego testu u osób, które zdobyły mniej punktów w tej skali, nie jest zalecane. Ujemny wynik szybkiego testu u dziecka z silnym podejrzeniem anginy paciorkowcowej może sugerować konieczność potwierdzenia diagnozy poprzez pobranie wymazu z gardła.

Leczenie anginy paciorkowcowej u dzieci polega na stosowaniu antybiotyków - penicylina fenoksymetylowa jest lekiem pierwszego wyboru, dawkowanie ustala się na podstawie masy ciała dziecka i podaje co 8 lub 12 godzin. W przypadku nietolerancji penicyliny można zastosować inne antybiotyki. Kuracja powinna trwać 10 dni, niezależnie od ustąpienia objawów. Dodatkowo, ważne jest zapewnienie odpowiedniego nawodnienia dziecku oraz stosowanie leków przeciwbólowych, przeciwgorączkowych i miejscowych zgodnie z zaleceniami produktu w przypadku bólu gardła.

Stosowanie antybiotyków przy anginie paciorkowcowej skraca czas zaraźliwości oraz redukuje czas trwania objawów, a także zmniejsza ryzyko powikłań, takich jak gorączka reumatyczna i ostre zapalenie ucha środkowego.

Dzieci powinny pozostawać w izolacji przez pierwsze 24 godziny leczenia antybiotykami. Następnie, po przestaniu bycia zaraźliwymi, decyzję o powrocie do szkoły należy uzależnić od stanu zdrowia dziecka. Nie ma konieczności izolowania dziecka przez cały czas terapii antybiotykowej.

Do komplikacji anginy paciorkowcowej zalicza się:

• komplikacje ropne (wczesne) – np. ropień okołogardłowy, ropne zapalenie węzłów chłonnych szyjnych, ropne zapalenie ucha środkowego i/lub wyrostka sutkowatego, ropne zapalenie zatok przynosowych
• późne powikłania immunologiczne (bardzo rzadko u dorosłych) – takie jak gorączka reumatyczna, ostre kłębuszkowe zapalenie nerek
• inne (bardzo rzadko) – np. zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.