Przewlekłą chorobą nerek nazywane jest każde uszkodzenie nerek, które utrzymuje się dłużej niż 3 miesiące.

O uszkodzeniu nerek świadczy obecność nieprawidłowości:

• w badaniu moczu (białkomocz lub krwiomocz)
• w badaniach obrazowych nerek (np. torbiele)
• upośledzenie czynności nerek, na które wskazuje zmniejszenie przesączania kłębuszkowego (tzw. GFR) poniżej 60 mililitrów na minutę.

Wielkość przesączania kłębuszkowego (czyli GFR) oblicza się z odpowiednich wzorów na podstawiewyniku stężenia kreatyniny w surowicy krwi, uwzględniając masę ciała, wiek i płeć(oblicz GFR korzystając z kalkulatora GFR zamieszczonego w naszym serwisie).

Prawidłowe GFR wynosi powyżej 90 mililitrów na minutę, natomiast gdy jest trwale mniejszeniż 60 mililitrów na minutę mówimy o obecności przewlekłej niewydolności nerek.Należy pamiętać, że nie każda przewlekła choroba nerek oznacza istnienie przewlekłejniewydolności nerek. W zależności od wielkości GFR wyróżnia się 5 stadiów przewlekłejchoroby nerek, gdzie każde wyższe stadium oznacza większe upośledzenie czynności nerek i poważniejsze zaburzenia oraz powikłania związane z ich niewydolnością.

Ostatnie, piąte stadium, nazywane jest schyłkową niewydolnością nerek (tzw. mocznica). W tym przypadku konieczne jest leczenie nerkozastępcze.

Najczęstsze przyczyny przewlekłej choroby nerek to:

• cukrzycowa choroba nerek (nefropatia cukrzycowa)
• kłębuszkowe zapalenia nerek
• uszkodzenie nerek w wyniku nadciśnienia tętniczego (nefropatia nadciśnieniowa) i miażdżycy
• u dzieci: wrodzone lub nabyte wady układu moczowegopowodujące niedomogę czynności nerek

Do rzadszych przyczyn przewlekłej niewydolności nerek zaliczamy:

• śródmiąższowe choroby nerek (np. odmiedniczkowe zapalenie nerek)
• kamicę i uszkodzenie nerek wywołane innymi przeszkodami w odpływie moczu
• wielotorbielowate zwyrodnienie nerek.

Bez względu na przyczynę, z czasem dochodzi do zmniejszenia liczby prawidłowo pracujących nefronów oraz zwłóknienia nerek. Przewlekła choroba nerek zwykle ma charakter postępujący, co oznacza, że w sposób nieunikniony prowadzi do pogarszania się czynności nerek (zmniejszania GFR), co najogólniej można wyjaśnić przeciążeniem pozostałych sprawnych nefronów. Istnieją jednak skuteczne sposoby leczenia, zwalniające postęp uszkodzenia nerek.

Przewlekła dysfunkcja nerek jest powszechnym problemem ze względu na występowanie głównych przyczyn takich jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze i miażdżyca. Co roku, około 150 na milion osób rozwinie przewlekłą chorobę nerek, jednak w starszym wieku jest to znacznie częstsze zjawisko, występujące u nawet 30% osób po 65. roku życia.

Prognozy sugerują, że w przyszłości częstość przewlekłej choroby nerek może się nawet podwoić.

Objawy związane z uszkodzeniem nerek są uzależnione od przyczyny choroby oraz stopnia jej zaawansowania. Jeśli choroba nerek jest spowodowana np. zapaleniem kłębuszków nerkowych, to objawia się to obecnością białka i krwi w moczu, obrzękami oraz wysokim ciśnieniem krwi. Natomiast w przypadku cukrzycy lub nadciśnienia, pierwszym objawem może być obecność niewielkiej ilości albuminy w moczu.

Postępująca niewydolność nerek prowadzi do różnorodnych objawów, takich jak obrzęki, nadciśnienie, problemy z układem kostnym czy zaburzenia układu nerwowego. U dzieci może objawiać się spowolnieniem wzrostu.

Jeśli wynik badania moczu jest niepoprawny lub pojawiają się objawy opisane powyżej, należy natychmiast skonsultować się z lekarzem - często są one sygnałem poważnej choroby.

Przewlekłe schorzenie nerek diagnozowane jest przez lekarza na podstawie trwających dłużej niż 3 miesiące objawów uszkodzenia nerek lub zmniejszonego przesączania kłębuszkowego. Aby potwierdzić rozpoznanie, konieczne jest przeprowadzenie badania moczu, oznaczenie stężenia kreatyniny we krwi oraz zazwyczaj wykonanie USG nerek. Po potwierdzeniu choroby, konieczne są kolejne badania celem zidentyfikowania przyczyny i ewentualnych zaburzeń związanych z niewydolnością nerek.

W przypadku zaawansowanej niewydolności nerek, ustalenie konkretnej przyczyny może być trudne, ale rokowanie jest najlepsze, jeśli choroba zostanie wykryta we wczesnym stadium. Dlatego ważne jest regularne monitorowanie osób z czynnikami ryzyka, takimi jak cukrzyca, nadciśnienie, otyłość, palenie tytoniu, przyjmowanie leków przeciwzapalnych oraz obciążenie rodzinną historią chorób nerek.

Wykonywanie okresowych badań, takich jak badanie moczu w celu wykrycia mikroalbuminurii oraz oznaczenie stężenia kreatyniny we krwi może pozwolić na wczesne wykrycie choroby. Dodatkowo, USG nerek może pomóc w identyfikacji zwyrodnienia wielotorbielowatego u osób narażonych na to schorzenie w rodzinie.

Osoby cierpiące na przewlekłą chorobę nerek lub podejrzewające ją powinny skonsultować się z nefrologiem, a pacjenci z istotnym obniżeniem filtracji kłębuszkowej (GFR <60 ml/min) powinni regularnie kontrolować stan nerek u nefrologa.

Terapia przewlekłej choroby nerek polega na leczeniu przyczyny uszkodzenia nerek oraz podejmowaniu działań mających na celu zatrzymanie postępu choroby. Kluczem do skuteczności terapii jest wczesne wykrycie choroby nerek i odpowiednie postępowanie niezależnie od przyczyny choroby. Metody te obejmują:

• leczenie nadciśnienia
• stosowanie leków zmniejszających białkomocz i chroniących nerki
• zapobieganie czynnikom ryzyka miażdżycy, takim jak otyłość, hipercholesterolemia i palenie tytoniu
• unikanie leków szkodliwych dla nerek
• odpowiednia dieta zależnie od stadium choroby
• usunięcie przeszkód w odpływie moczu z nerek
• leczenie niedokrwistości oraz innych powikłań niewydolności nerek

Leczenie nadciśnienia jest kluczowe dla zatrzymania postępu choroby nerek.

Ciśnienie tętnicze nie powinno przekraczać 130/80 mm Hg, a u pacjentów z wysokim białkomoczem lub cukrzycą powinno być niższe niż 125/75 mm Hg.

Ograniczenie spożycia soli (mniej niż 5 g/dobę) oraz stosowanie inhibitorów konwertazy angiotensyny i blokerów receptora angiotensynowego są zalecane dla obniżenia ciśnienia krwi i ochrony nerek. Należy jednak ostrożnie monitorować stężenie potasu we krwi u pacjentów z cukrzycą i niewydolnością nerek.

Choroba nerek przyspiesza rozwój miażdżycy, a miażdżyca tętnic nerek zwiększa postęp choroby nerek. Konieczne jest zatem leczenie czynników ryzyka miażdżycy oraz przestrzeganie zasad zdrowego stylu życia.

Ważne jest unikanie leków, które mogą szkodzić nerkom oraz regularne konsultowanie się z lekarzem w przypadku konieczności zmiany dawek leków.

Dieta odgrywa istotną rolę w leczeniu choroby nerek, zwłaszcza w przypadku niewydolności nerek. Należy również monitorować stężenia potasu, fosforu i sodu w diecie oraz dostosować ją do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Zupełne wyleczenie przewlekłej choroby nerek jest niemożliwe, ponieważ utrata nefronów jest nieodwracalna, a proces włóknienia nerek zazwyczaj nadal postępuje. Jednak wiele osób może znacząco spowolnić postęp choroby, zwłaszcza jeśli zostanie ona wykryta bardzo wcześnie. Kluczowe jest usunięcie przyczyny uszkodzenia nerek, odpowiednie leczenie nadciśnienia oraz zmniejszenie białkomoczu, co najlepiej osiągnąć za pomocą leków nefroprotekcyjnych. Najbardziej skuteczną metodą leczenia zastępczego nerek jest udana transplantacja nerki, która pozwala chorym na powrót do „prawie normalnego życia”.

Osoby cierpiące na przewlekłą chorobę nerek muszą poddawać się leczeniu przez całe życie. Dla niektórych może to oznaczać jedynie regularne kontrole oraz leczenie przyczyny uszkodzenia nerek, takie jak cukrzyca czy nadciśnienie. W najbardziej zaawansowanych przypadkach konieczne staje się zastosowanie leczenia nerkozastępczego.

Zapobieganie przewlekłej chorobie nerek polega na skutecznym leczeniu jej przyczyn, z których obecnie najczęstsze to cukrzyca, nadciśnienie tętnicze i miażdżyca oraz pierwotne choroby nerek. Należy unikać nadużywania leków przeciwbólowych, zwłaszcza dostępnych bez recepty. Konieczne jest skuteczne leczenie ognisk zapalnych, zwłaszcza przewlekłych, gdyż mogą one uruchamiać procesy immunologiczne prowadzące do kłębuszkowego zapalenia nerek. Najczęściej są one zlokalizowane w migdałkach, zębach i tkankach okołozębowych. Rozwojowi przewlekłej choroby nerek często nie można zapobiec, jednak prawie zawsze można zdecydowanie zahamować jej postęp, jeżeli zostanie wcześnie wykryta. Dlatego tak ważne jest aktywne jej poszukiwanie w grupach osób zagrożonych, takich jak: chorzy na cukrzycę, nadciśnienie, miażdżycę, osoby otyłe, w podeszłym wieku lub z chorobami nerek w rodzinie.