Zakażenia dróg moczowych są powszechne u kobiet. W ciągu życia jeden na pięć kobiet doświadczy przynajmniej raz zakażenia dróg moczowych. Jest to o 50 razy częstsze niż u mężczyzn.

U dzieci również zakażenia dróg moczowych są częstsze u dziewczynek, z wyjątkiem niemowląt, gdzie częściej występują u chłopców z wadami rozwojowymi dróg moczowych.

W okresie ciąży zakażenia dróg moczowych nie występują częściej niż u kobiet spoza ciąży, ale mogą prowadzić do powikłań, takich jak przedwczesne urodzenie czy niska masa urodzeniowa dziecka. Zakażenie dróg moczowych może wystąpić u osób noszących cewnik pęcherza moczowego przez dłużej niż miesiąc, ale zazwyczaj nie powoduje żadnych dolegliwości i nie wymaga leczenia.

Typowe symptomy ostrego stanu zapalnego pęcherza moczowego obejmują:

• uczucie bólu lub pieczenia podczas oddawania moczu
• konieczność częstego lub natychmiastowego oddawania moczu
• discomfort w okolicach dolnego brzucha.

Mocz może wykazywać czerwoną lub ciemnobrunatną barwę, spowodowaną obecnością krwi (krwiomocz), który jest wynikiem stanu zapalnego błony śluzowej pęcherza. W przypadku zakażenia nerek, prawie zawsze obserwuje się gorączkę (>38°C). Mogą pojawić się również bóle w okolicach nerek po jednej lub obu stronach, nudności i wymioty. Objawy zakażenia nerek mogą wystąpić po kilku dniach objawów zapalenia pęcherza, jeśli nie zostało ono leczone.

U małych dzieci zakażenie układu moczowego może manifestować się poprzez gorączkę, drażliwość, utratę apetytu, bóle brzucha, wymioty lub nawroty nietrzymania moczu, jeśli dziecko już zgłosiło potrzebę oddania moczu.

Ból lub pieczenie podczas oddawania moczu nie zawsze muszą wskazywać na zakażenie układu moczowego. Te symptomy mogą być efektem zapalenia cewki moczowej (wynikającego z zakażenia przenoszonego drogą płciową, zwykle spowodowanego bakterią rzeżączki lub chlamydią), a u kobiet również mogą sugerować zakażenie pochwy, najczęściej grzybicze (objawiające się upławami, bólem podczas stosunku płciowego).

Jeśli pojawią się objawy infekcji układu moczowego lub podejrzenie jej, warto skonsultować się z lekarzem w celu ustalenia przyczyny dolegliwości i określenia dalszego postępowania. Zazwyczaj będzie konieczne przeprowadzenie badania moczu, a czasem również badań krwi lub obrazowych. Wyjątkiem są kobiety cierpiące na nawracające zapalenia pęcherza, które mogą samodzielnie rozpocząć właściwe leczenie.

Lekarz, na podstawie zgłaszanych objawów i badania fizykalnego, podejrzewa lub rozpoznaje infekcję układu moczowego. Objaw Goldflamma, czyli ból podczas wstrząsania okolicy nerki, może wskazywać na zakażenie nerki. Istotne jest także ogólne badanie moczu, które potwierdza obecność zapalenia dzięki zwiększonej liczbie leukocytów, krwi i białka.

U kobiet niegorączkujących w wieku rozrodczym, typowe objawy podczas mikcji i nieprawidłowe wyniki badania moczu często wystarczają do postawienia diagnozy zapalenia pęcherza moczowego. W razie wątpliwości wykonuje się posiew moczu, który po 48 godzinach informuje o obecności bakterii i ich ilości. W przypadku zakażenia, leczenie jest dobierane na podstawie antybiogramu.

Jeśli istnieje podejrzenie nieprawidłowości w układzie moczowym, lekarz może zlecić dodatkowe badania obrazowe, takie jak USG nerek i dróg moczowych, urografia oraz tomografia komputerowa.

W przypadku utrzymujących się dolegliwości bez potwierdzenia zakażenia, konieczne może być wykonanie badania ginekologicznego u kobiet, rozważenie zapalenia cewki moczowej (przenoszonego drogą płciową) oraz ewentualne specjalistyczne badania urologiczne.

Jeśli młoda kobieta dotychczas zdrowa wykazuje objawy zapalenia pęcherza moczowego, które nie towarzyszy gorączka, wymioty ani ciąża, leczenie polega na podawaniu przez kilka dni (zwykle od 3 do 7) antybiotyku zaleconego przez lekarza na podstawie antybiogramu (o ile wykonano posiew moczu) lub takiego, który jest zazwyczaj skuteczny w zakażeniu wywołanym przez E. coli. Typowe leki stosowane to trymetoprym, pojedynczo lub w połączeniu z sulfametoksazolem, nitrofurantoina lub cyprofloksacyna. Objawy zazwyczaj ustępują w ciągu 1-3 dni. Niektóre kobiety z diagnozą nawracającego zakażenia układu moczowego (wcześniej kilkakrotnie wystąpiły objawy zapalenia pęcherza z obecnością bakterii w posiewie moczu) mogą, po uzgodnieniu tego z lekarzem, rozpocząć leczenie antybiotykiem samodzielnie.

Zakażenie nerek, które objawia się gorączką oraz wymiotami, często wymaga hospitalizacji i leczenia antybiotykami podawanymi dożylnie lub domięśniowo. Całkowite leczenie trwa zazwyczaj 7-10 dni, po czym można kontynuować je w domu. Powikłania zakażenia układu moczowego, takie jak roponercze, ropień nerki czy okołonerkowy, mogą stanowić zagrożenie dla życia i wymagają interwencji urologicznej, nawet w postaci usunięcia zakażonej nerki.

Kobiety w ciąży powinny być leczone za zakażenie układu moczowego nawet w przypadku braku objawów, jeśli wynik posiewu moczu jest dodatni. Należy pamiętać, że nie wszystkie antybiotyki mogą być bezpiecznie stosowane w ciąży, więc decyzję o leczeniu podejmuje lekarz. Leczenie w takich przypadkach powinno trwać co najmniej 7 dni.

Niekiedy zakażenie układu moczowego może być rezultatem innej choroby układu moczowego, takiej jak kamica nerkowa, choroba gruczołu krokowego czy refluks pęcherzowo-moczowodowy u dzieci. W takich przypadkach konieczne jest leczenie podstawowej choroby, aby zapobiec kolejnym infekcjom w przyszłości.

W praktyce większość infekcji układu moczowego jest wyleczona po zastosowaniu odpowiedniego antybiotyku przez odpowiednio długi czas. Jednak w bardzo rzadkich przypadkach nie udaje się całkowicie pozbyć drobnoustrojów, zawsze wynika to z poważnych schorzeń układu moczowego, takich jak duże kamienie nerkowe. Nawet po skutecznym leczeniu, u niektórych kobiet infekcja układu moczowego może nawracać z różną częstotliwością, nawet kilka razy w ciągu roku.

Niestety, u osób z cewnikiem w pęcherzu całkowite i trwałe wyleczenie infekcji układu moczowego nie jest możliwe. W ciągu miesiąca od założenia cewnika lub po zakończeniu antybiotykoterapii zakażenie występuje u wszystkich, nawet jeśli nie ma objawów.

Podczas zwykłego zapalenia pęcherza u młodej kobiety po zakończeniu leczenia nie trzeba wykonywać żadnych dodatkowych badań. Jednak w przypadku innych zakażeń układu moczowego zaleca się wykonanie kontrolnego posiewu moczu po zakończeniu leczenia antybiotykiem (po 7–14 dniach). Jeśli ciężarna kobieta cierpiała na infekcję układu moczowego, nawet jeśli nie miała objawów, powinna regularnie wykonywać kontrolne posiewy moczu. W przypadku wykrycia choroby układu moczowego związaną z infekcją, konieczne jest odpowiednie leczenie, zazwyczaj przez urologa.