Zapalenie błony śluzowej żołądka to uszkodzenie wewnętrznej warstwy ściany żołądka, które może być spowodowane zakażeniem, działaniem substancji chemicznych lub autoimmunologicznym procesem. Podobnym stanem jest gastropatia, czyli uszkodzenie komórek błony śluzowej żołądka. Istnieją cztery główne formy uszkodzenia błony śluzowej żołądka: zapalenie spowodowane przez Helicobacter pylori, ostrą gastropatię krwotoczną, autoimmunologiczne metaplastyczne zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka oraz gastropatię żółciową.

Ostra gastropatia krwotoczna polega na uszkodzeniu błony śluzowej żołądka, gdzie tworzą się krwawiące nadżerki. Powstaje w wyniku działania czynników toksycznych lub niedokrwienia. Do czynników, które mogą przyczynić się do jej powstania należą między innymi przyjmowanie leków niesteroidowych przeciwzapalnych, spożywanie alkoholu w większych ilościach, obecność żółci, substancje toksyczne endogenne, owrzodzenia stresowe, doustne preparaty żelaza oraz chemioterapia przeciwnowotworowa.

Zapalenie błony śluzowej żołądka jest powszechne. Ponad 90% przypadków zapalenia żołądka spowodowane jest przez bakterię , ponieważ aż 80% dorosłych Polaków jest nią zakażonych. Dodatkowo, wiele osób przyjmuje regularnie różne leki, zwłaszcza niesteroidowe leki przeciwzapalne, które mogą powodować zapalenie błony śluzowej żołądka.

U dzieci zakażenie bakterią jest mniej powszechne (dotyczy około 30% populacji dzieci), a jego występowanie zależy od warunków środowiskowych i wieku dziecka – im gorsza higiena w otoczeniu i starsze dziecko, tym częstsze jest zakażenie.

Ostre zapalenie błony śluzowej żołądka spowodowane przez bakterię często występuje w dzieciństwie i zazwyczaj nie powoduje żadnych objawów. U niektórych osób mogą pojawiać się: ból brzucha, nudności i wymioty.

Przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka również może przebiegać bezobjawowo lub manifestować się jako dyspepsja (ból w górnej części brzucha, uczucie pełności po posiłku, nudności i wymioty). Podobna sytuacja zachodzi w gastropatii żółciowej, gdzie też przebieg może być bezobjawowy lub objawiać się dyspepsją.

W przypadku ostrej gastropatii krwotocznej (nadżerkowej) pacjenci doświadczają bólu lub dyskomfortu w środkowym nadbrzuszu, nudności oraz mogą występować wymioty z domieszką krwi (przypominające fusy).

Autoimmunologiczne zapalenie błony śluzowej żołądka czasami może prowadzić do niedokrwistości, która czasem może być bardzo poważna.

W większości przypadków nie ma wyraźnej zależności między objawami (lub ich brakiem) a obrazem endoskopowym i mikroskopowym (histopatologicznym). Wiele osób cierpi latami na nawracające dolegliwości, takie jak ból brzucha, uczucie pełności po posiłku, nudności lub ma trudności z tolerowaniem wielu pokarmów, mimo że błona śluzowa ich żołądka jest w pełni zdrowa zarówno podczas endoskopii, jak i w badaniu mikroskopowym.

Są również pacjenci, u których można zaobserwować zmiany w endoskopii lub badaniu mikroskopowym, ale którzy nie skarżą się na żadne dolegliwości i mogą spożywać różnorodne rodzaje pokarmów.

W przypadku trwających przez długi okres lub nawracających objawów dyspeptycznych należy skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu. Wyraźne objawy krwawienia z przewodu pokarmowego (takie jak wymioty lub smoliste stolce) wymagają natychmiastowej wizyty na oddziale ratunkowym.

Tak samo niedokrwistość (objawiająca się m.in. szybkim zmęczeniem, trudnościami w wysiłku, bladością skóry lub szumem w uszach) jest sygnałem do konsultacji z lekarzem rodzinny.

Na podstawie informacji uzyskanych od pacjenta lekarz może podejrzewać, że objawy opisane przez pacjenta mogą sugerować uszkodzenie błony śluzowej żołądka. Następnie skieruje pacjenta na badania diagnostyczne w celu potwierdzenia tego rozpoznania i identyfikacji czynnika sprawczego. Niektóre przyczyny mogą zostać zidentyfikowane już podczas wywiadu z pacjentem, np. stosowanie leków, picie alkoholu. Podstawowym badaniem, które umożliwia potwierdzenie zapalenia błony śluzowej żołądka lub gastropatii, jest gastroskopia. Podczas tego badania można pobrać fragmenty błony śluzowej do analizy histopatologicznej oraz przeprowadzić test na obecność zakażenia bakterią Helicobacter pylori.

Jeśli powodem zapalenia błony śluzowej żołądka jest infekcja bakterią , to terapia polega na przyjmowaniu specjalnych leków, które zwalczą tę bakterię. Schemat leczenia, zwany eradykacją, obejmuje zazwyczaj stosowanie czterech lub trzech różnych leków zgodnie z zaleceniami lekarza.

W przypadku ostrych nadżerek krwotocznych błony śluzowej żołądka, zazwyczaj ustępują one po wyeliminowaniu czynnika wywołującego (na przykład odstawienie leków). Aby przyspieszyć gojenie błony śluzowej, lekarz może zalecić stosowanie leków hamujących wydzielanie kwasu solnego. Nieleczona ostre nadżerki krwotoczne mogą prowadzić do powstania głębokich wrzodów i potencjalnie groźnych powikłań, takich jak krwawienia czy przedziurawienia.

W przypadku autoimmunologicznego zapalenia błony śluzowej żołądka, konieczne jest kontynuowanie podawania witaminy B₁₂ dożywotnio.

W przypadku gastropatii żółciowej u osób po operacjach z częściowym usunięciem żołądka, możliwe jest zastosowanie leczenia operacyjnego lub stosowanie leków prokinetycznych (np. metoklopramid) lub preparatów zawierających kwas alginowy.

Usunięcie przyczyny zapalenia żołądka, takiej jak infekcja , przyjmowanie leków lub problemy z żółcią, może prowadzić do pełnego wyleczenia, jeśli zapalenie nie jest zaawansowane. Jednak jeśli zmiany mikroskopowe są zaawansowane, ustąpienie objawów może być trudne, nawet po wyeliminowaniu przyczyny.