Wirus HPV to wirus zakażający komórki skóry i nabłonka płaskiego. Istnieje ponad 200 rodzajów tego wirusa.

Rodzaje HPV mogą występować w różnych częściach ciała, co skutkuje podziałem zmian wywołanych przez wirusa na skórne oraz te zlokalizowane w okolicach narządów płciowych i odbytu lub w innych błonach śluzowych.

Zakażenie wirusem HPV zwiększa ryzyko zachorowania na raka, zależnie od typu wirusa. Niektóre rodzaje HPV mają małe ryzyko nowotworzenia, powodując powstawanie brodawek skórnych i narządów płciowych. Inne typy HPV mogą prowadzić do przemiany nowotworowej zainfekowanych komórek, co niesie duże ryzyko rozwoju nowotworu.

HPV przenosi się między ludźmi poprzez kontakt seksualny, bezpośredni kontakt ze zmianami skórnymi lub na błonie śluzowej, oraz z matki na dziecko podczas porodu. Wirus ten jest powszechny, szacuje się, że nawet do 50% osób aktywnych seksualnie może w ciągu życia mieć styczność z HPV.

Okres inkubacji wirusa HPV wynosi od kilku tygodni do 6-8 miesięcy.

Zakażenie wirusem HPV może przebiegać bezobjawowo, wywoływać niewielkie zmiany lub poważne objawy. Zazwyczaj zmiany rosną powoli, zwłaszcza u osób z osłabioną odpornością. Istnieje także możliwość samoistnego wyleczenia w 90% przypadków. Wirus HPV może manifestować się poprzez pojawienie się brodawek na dłoniach lub podeszwach stóp, które mogą być bolesne i swędzące.

Może również powodować kłykciny kończyste w okolicach narządów płciowych oraz zmiany dysplastyczne w szyjce macicy. Należy pamiętać, że większość zakażeń HPV ustępuje samoistnie w przeciągu 1-2 lat.

Zainfekowanie wirusem HPV może spowodować powstanie zmian dysplastycznych w szyjce macicy. Takie zmiany można zauważyć podczas badania ginekologicznego lub cytologii przesiewowej. Dysplazja jest stanem przedrakowym, a główną przyczyną raka szyjki macicy jest wirus HPV. Dlatego tak istotne jest regularne wykonywanie badań cytologicznych, które pozwalają wykryć dysplazję we wczesnym stadium, zanim dojdzie do rozwoju raka.

Badania wykazały również związek między zakażeniem HPV a powstawaniem nowotworów sromu oraz pochwy.

Stwierdzono, że infekcja wirusem HPV może prowadzić do powstania raka prącia.

Lekarz zwykle stawia diagnozę na podstawie obrazu klinicznego, czyli oceny zmian skórnych lub błon śluzowych. W przypadku podejrzenia nowotworu przeprowadza się badania cytologiczne i histologiczne. Testowanie obecności HPV stosuje się w diagnostyce przesiewowej raka szyjki macicy oraz w identyfikacji przyczyny raka jamy ustnej i gardła. Do wykrycia HPV i określenia jego typu wykorzystuje się techniki molekularne (RT-PCR).

Należy regularnie wykonywać badania cytologiczne u kobiet oraz kolposkopie w przypadku nieprawidłowego obrazu mikroskopowego, a także anoskopię u osób z kłykcinami w okolicy odbytu.

U pacjentów z zakażeniem HPV lekarz może zalecić badania w kierunku innych chorób przenoszonych drogą płciową: kiły, zakażenia HIV, HBV i HCV, a także chlamydię i rzeżączkę.

Nie ma terapii, która całkowicie wyleczy HPV.

Do leczenia miejscowych zmian wywołanych wirusem stosuje się terapie:

• konserwatywne – polegające na miejscowym stosowaniu: immunomodulatorów, leków przeciwproliferacyjnych, leków keratolitycznych, sinekatechiny (substancja roślinna o złożonym działaniu)
• inwazyjne – wycięcie chirurgiczne, krioterapia, elektrokoagulacja, laseroterapia.

W przypadku podejrzenia nowotworu skóry lub narządów płciowych związanych z zakażeniem HPV, pacjent zostanie skierowany na odpowiednie badania i leczenie onkologiczne.

Osoby zakażone HPV powinny być świadome ryzyka zakażenia partnerów seksualnych, ryzyka rozwoju nowotworu oraz konieczności regularnych badań kontrolnych (cytologia, kolposkopia, anoskopia).

Powikłania wynikające z lokalizacji zmiany i rodzaju HPV mogą obejmować przemianę nowotworową, nadkażenia bakteryjne, krwawienia przy uszkodzeniu zmian w postaci guzków, trudności z oddawaniem moczu lub stolca, trudności w połykaniu i oddychaniu, ból przy chodzeniu z powodu zlewających się brodawek podeszwowych, niedrożność dróg oddechowych związana z brodawkami krtani, gardła i dróg oddechowych, problemy społeczne wynikające z wyglądu brodawek skórnych oraz problemy emocjonalne związane z kłykcinami kończystymi narządów płciowych.

Przy różnych zmianach nie nowotworowych u pacjentów z normalnym układem odpornościowym rokowanie jest korzystne, jednakże w przypadku nowotworów złośliwych, które są związane z HPV, prognoza zależy od stadium zaawansowania w momencie diagnozy oraz dostępnych opcji leczenia.

Wirus przenosi się głównie poprzez kontakty seksualne, dlatego zaleca się ograniczenie liczby partnerów seksualnych w celu zmniejszenia ryzyka zakażenia. Najpewniejszym sposobem uniknięcia zarażenia HPV jest powstrzymanie się od aktywności seksualnej.

Istnieje także możliwość zaszczepienia przeciwko typom HPV, które odpowiadają za większość przypadków raka szyjki macicy i brodawek płciowych.