Bąblowica to schorzenie zwierzęce spowodowane przez larwy tasiemców. Choroba może mieć postać jednokomorową lub wielokomorową. W przypadku bąblowicy jednokomorowej, pies jest głównym żywicielem tasiemca , zarażając się mięsem lub odpadami mięsnymi innych zwierząt.

Człowiek może zarazić się pasożytem poprzez spożycie jaj tasiemca wydalonych z kałem przez psy. Bąblowica wielokomorowa występuje głównie na półkuli północnej, gdzie lis jest głównym żywicielem tasiemca . Człowiek może zostać przypadkowo zarażony jajami tasiemca, które znajdują się na runie leśnej zanieczyszczonej odchodami lisów.

Patogeneza bąblowicy polega na rozwoju pasożytów z połkniętych jaj tasiemca psiego, które dostają się do wątroby i innych narządów. Bąblowica jednokomorowa charakteryzuje się powstawaniem torbieli w wątrobie i płucach, podczas gdy bąblowica wielokomorowa objawia się liczny drobnymi pęcherzykami głównie w wątrobie. Czasami zmiany mogą dotyczyć także innych narządów, takich jak nerki, płuca czy mózg.

W Polsce bąblowica to rzadka choroba, z około 40 przypadkami rocznie, głównie u dorosłych. Więcej przypadków dotyczy bąblowicy jednokomorowej.

Większość przypadków bąblowicy przebiega bezobjawowo. Torbiele bąblowcowe wątroby rosną zazwyczaj powoli. Tempa wzrostu torbieli wynoszą odpowiednio 5 mm/rok, 15 mm/rok i 30 mm/rok. Torbiele osiągają średnicę od kilku do 30 cm.

Objawy choroby zależą od liczby, wielkości i umiejscowienia torbieli w stosunku do struktur wątroby, dróg żółciowych i naczyń krwionośnych. Wolno rosnące torbiele mogą pozostać bezobjawowe przez długie lata. Natomiast szybki wzrost torbieli może powodować objawy bólowe brzucha, wzdęcia, rozpierania w nadbrzuszu i czasami nudności. W przypadku ucisku na drogi żółciowe lub przekucia torbieli do dróg żółciowych, występuje żółtaczka mechaniczna, a przy ucisku na naczynia mogą pojawiać się objawy nadciśnienia wrotnego. Infekcja bakteryjna torbieli może prowadzić do obrazu klinicznego podobnego do ropnia wątroby.

Pęknięcie torbieli, zarówno spontaniczne jak i spowodowane urazem brzucha, może wywołać objawy ostrego brzucha lub wstrząs anafilaktyczny. Torbiele w płucach mogą objawiać się bólami w klatce piersiowej, przewlekłym kaszlem oraz krwiopluciem. Torbiel znajdująca się w mózgu może wywołać objawy neurologiczne, takie jak bóle głowy, nudności i wymioty. Natomiast torbiel w kości może prowadzić do złamania patologicznego. Bąblowica wielokomorowa u większości zarażonych osób przebiega bezobjawowo przez kilka lub kilkanaście lat. Możliwe są bóle w prawym podżebrzu lub nawet żółtaczka.

Objawy naciekania sąsiadujących narządów mogą być różnorodne i niespecyficzne. Obecność bąblowicy w wątrobie może objawiać się powiększeniem tego narządu.

Bąblowica nie charakteryzuje się typowymi objawami. Występowanie bólu w prawym podżebrzu, żółtaczka, bóle głowy oraz wymioty wymagają konsultacji z lekarzem rodzinnym oraz przeprowadzenia odpowiednich badań diagnostycznych, zwłaszcza w celu wykluczenia innych możliwych przyczyn, ponieważ bąblowica jest rzadką chorobą. W przypadku kontaktu pacjenta z odchodami psa lub lisa, należy niezwłocznie poinformować o tym lekarza.

Badając pacjenta lekarz zazwyczaj nie zauważa odchyleń od stanu prawidłowego. Część pacjentów może mieć powiększoną wątrobę i/lub żółtaczkę. Dodatkowe badania czasem wykazują eozynofilię, wzrost aktywności enzymów wątrobowych, wzrost stężenia bilirubiny oraz obniżenie stężenia białka we krwi. W wielu przypadkach przebieg choroby jest bezobjawowy, a torbiele w wątrobie mogą być odkryte przypadkowo podczas innych badań diagnostycznych, takich jak badanie USG jamy brzusznej lub zdjęcie RTG klatki piersiowej.

Torbiele wątroby wykryte za pomocą USG mogą mieć charakterystyczne cechy morfologiczne, takie jak rozwarstwiająca się torebka dająca obraz „kwiatu lilii” czy obecność przegród wewnętrznych. Rozpoznania ultrasonograficzne są oceniane na 85-90% trafności. Tomografia komputerowa umożliwia dokładniejszą ocenę umiejscowienia oraz morfologii torbieli, zwłaszcza w przypadku lokalizacji mózgowej. Badanie rezonansem magnetycznym jest istotne w przypadku bąblowicy wielokomorowej. Badania serologiczne nie są decydujące dla rozpoznania bąblowicy ze względu na częste wyniki fałszywie ujemne i dodatnie.

W przypadku niejednoznacznego obrazu w badaniach obrazowych oraz ujemnych wyników badań serologicznych, można wykonać biopsję aspiracyjną cienkoigłową. Nie zaleca się tego badania u dzieci.

Wybór metody terapii torbieli bąblowcowych wątroby lub płuc zależy od liczby, wielkości oraz położenia. Torbiele duże lub szybko rosnące, zagrażające pęknięciem lub uciskające na istotne struktury, są poddawane leczeniu operacyjnemu. Zabieg chirurgiczny polega na całkowitym usunięciu torbieli. Leczenie operacyjne niesie za sobą ryzyko pęknięcia torbieli, rozprzestrzenienia się larw bąblowca i wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego.

Torbiele małe, liczne poddaje się terapii zachowawczej. Preferowanym lekiem jest albendazol, stosowany w kilku jednomiesięcznych cyklach. Przed operacją zaleca się także podanie albendazolu, w celu zmniejszenia napięcia ściany torbieli i zmniejszenia inwazyjności larw bąblowca. Około 30% pacjentów leczonych zachowawczo osiąga całkowite wyleczenie, natomiast u pozostałych 70% obserwuje się zmniejszenie torbieli. Prognoza jest lepsza u młodszych pacjentów z torbielami o średnicy mniejszej niż 6 cm.

Bąblowicę wielokomorową leczy się operacyjnie w połączeniu z farmakologicznym leczeniem albendazolem, które kontynuuje się przez dwa lata po radykalnej operacji. W przypadkach niemożliwych do leczenia operacyjnego terapia albendazolem jest prowadzona bezterminowo.

W przypadkach bąblowicy jednokomorowej prognoza jest korzystna, ale czasami mogą wystąpić nawroty. Gorzej jest w przypadku bąblowicy zlokalizowanej w mózgu. Prognoza w przypadku bąblowicy wielokomorowej jest niepewna. Przed wprowadzeniem leczenia albendazolem i mebendazolem większość pacjentów umierała w ciągu 10 lat. Obecnie dzięki terapii farmakologicznej sytuacja się poprawiła, jednak pacjenci z tą postacią bąblowicy wymagają ciągłej opieki medycznej.

Przed zapadnięciem na bąblowicę najlepiej jest przestrzegać podstawowych zasad higieny, zwłaszcza myć ręce przed jedzeniem oraz dokładnie myć warzywa i owoce przed spożyciem.