Na zakończeniu kręgosłupa znajduje się kość ogonowa, także nazywana kością guziczną. W większości przypadków dolna część kości ogonowej wygina się ku przodowi, w kierunku miednicy.

Kość ogonowa składa się z 3-5 kręgów guzicznych. Mięśnie i więzadła, które przyczepiają się do kości krzyżowej i kości ogonowej, wspierają dno miednicy i pomagają w kontrolowaniu procesu oddawania stolca (defekacji).

Bolesność w okolicy kości ogonowej, zwana również kokcygodynii, manifestuje się w dolnej części pleców, pośrodku. Może być rezultatem urazu, nadmiernego obciążenia lub wystąpić nagle, bez wyraźnej przyczyny.

Choć u większości pacjentów kokcygodynia ustępuje po leczeniu konserwatywnym, objawy mogą pozostawać przez długi czas – nawet miesiące lub lata.

Ból kości kości ogonowej zazwyczaj spotyka młodszych i dorosłych, rzadziej dzieci. To dolegliwość o mniejszej częstotliwości niż ból krzyża (dyskomfort w dolnej części pleców). Ból kości ogonowej występuje pięciokrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Uważa się, że większe ryzyko tego rodzaju bólu u kobiet może być związane z urazami rodzącymi się podczas porodu oraz z anatomicznym ułożeniem kości ogonowej, która jest bardziej podatna na zewnętrzne urazy u kobiet.

Jednym z czynników ryzyka wystąpienia bólu kości ogonowej jest otyłość, która może wynikać z niewłaściwego sposobu siedzenia lub zwiększonego obciążenia tej części ciała u osób o nadmiernej wadze.

Ból w okolicy kości ogonowej może mieć różne przyczyny, ale najczęściej jest związany z urazem. Może być spowodowany także przeciążeniem, ostrogą, niestabilnością kości ogonowej lub chorobą zwyrodnieniową stawów. Inne czynniki, takie jak somatyzacja, czyli ból wynikający z problemów psychicznych, także mogą być odpowiedzialne za ten rodzaj bólu. W niektórych przypadkach przyczyna bólu kości ogonowej jest trudna do ustalenia.

Dodatkowo, ból w tej okolicy może być spowodowany problemami związanymi z otaczającymi tkanek, takimi jak torbiel włosowa lub ból odbytu. W rzadkich przypadkach ból kości ogonowej może być objawem nowotworu złośliwego. Jeśli do bólu w okolicy kości ogonowej towarzyszą inne niepokojące objawy, takie jak gorączka, dreszcze, nocne poty, drastyczna utrata masy ciała lub krwawienie z odbytu, warto skonsultować się z lekarzem.

Złamanie kości ogonowej może wystąpić w wyniku upadku na twardą powierzchnię, porodu, kontaktowych sportów lub wypadku komunikacyjnego. Objawem jest ból, który zaostrza się podczas siedzenia lub wypróżniania. Czasami w okolicy kości ogonowej pojawia się siniak.

Terapia złamania kości ogonowej polega na łagodzeniu bólu i unikaniu sytuacji nasilających dolegliwości. Unieruchomienie i gips nie są zalecane. W przypadkach rzadkich może być konieczna interwencja chirurgiczna, gdy odłamki kostne nie zrosną się samoistnie. Okres rekonwalescencji zależy od rodzaju złamania i wieku pacjenta. U dzieci trwa krócej niż u osób starszych. Powrót do zdrowia zazwyczaj zajmuje kilka tygodni, do około 12 tygodni.

Ból w okolicy kości ogonowej jest zazwyczaj dobrze zlokalizowany, co oznacza, że pacjent odczuwa go bezpośrednio w tej okolicy. Ponadto, w tej okolicy można zauważyć tkliwość podczas dotykania. W niektórych przypadkach ból może się nasilać podczas siedzenia, szczególnie gdy osoba odchyla się do tyłu. Niektórzy odczuwają zaostrzenie bólu przy zmianie pozycji - np. z siedzącej na stojącą. Ból może również występować podczas defekacji, stosunku płciowego i promieniować w kierunku dna miednicy. Kobiety mogą doświadczać zwiększenia bólu okołomiesiączkowego lub w trakcie miesiączki.

U dzieci ból ogonowej kości zazwyczaj występuje po upadku na pośladki na twardą powierzchnię, często prowadząc do złamania, pęknięcia lub stłuczenia wierzchołka kości ogonowej.

Lekarz rozpocznie od przeprowadzenia wywiadu, aby dowiedzieć się o okolicznościach, które mogły spowodować ból kości ogonowej, takie jak urazy lub przeciążenie. Następnie przeprowadzi badanie pacjenta. Zazwyczaj ból jest dobrze zlokalizowany, co ułatwia określenie jego pochodzenia.

Jeśli badanie palpacyjne na zewnątrz nie zapewnia odpowiednich informacji diagnostycznych, konieczne może być badanie odbytu. W przypadku wątpliwości lekarz skieruje pacjenta na dalsze badania, na przykład zdjęcie rentgenowskie. Czasem ból kości ogonowej może być objawem innych schorzeń, co może wymagać dodatkowych badań, zależnie od podejrzewanej przez lekarza przyczyny.

W większości przypadków ból ogonowej kości zwykle ustępuje samoczynnie lub po zastosowaniu leczenia zachowawczego. Ból spowodowany urazem częściej ustępuje niż ten, który trwa dłużej i nie wiadomo, co go spowodowało. Większość pacjentów może spodziewać się poprawy w ciągu kilku tygodni.

Sposoby leczenia bólu ogonowej kości:

• Zachowanie ostrożności podczas siedzenia, czyli unikanie działań pogarszających ból, na przykład siedzenie na twardych powierzchniach. Może pomóc używanie poduszek z otworem w środku lub w kształcie klina, które odciążają kość guziczną podczas siedzenia. W pozycji siedzącej pacjenci mogą osłonić kość ogonową, pochylając się do przodu, aby większość ciężaru ciała spoczywała na guzach kulszowych i tylnej górnej części ud. Poduszki typu „paczek” lub „klin” pozwalają rozłożyć ciężar ciała, odciążając kość ogonową.
• Leki przeciwbólowe – lekarz może zalecić stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) w celu złagodzenia bólu, chyba że stwierdzi złamanie. W przypadku silnego bólu lekarz może zlecić mocniejsze środki przeciwbólowe (np. opioidowe).
• Ciepło lub zimno – ciepłe okłady lub lód mogą pomóc u niektórych pacjentów łagodzić dolegliwości.

Osoby, u których te działania nie przynoszą efektów, lekarz może zalecić zastrzyki z miejscowo działającym środkiem znieczulającym lub znieczulający oraz glikokortykosteroid.

U niektórych osób ulgę mogą przynieść także fizjoterapia lub fizykoterapia.