Śledziona znajduje się w jamie brzusznej, schowana pod żebrami po lewej stronie między żołądkiem a lewą nerką. Choć nie jest niezbędna do życia, pełni istotne funkcje. W przypadku uszkodzenia, czasami w wyniku wypadków, może zostać usunięta.

Główne zadania śledziony wynikają z jej budowy. W jej wnętrzu można znaleźć wyspecjalizowane wysepki krwinek białych, które walczą z drobnoustrojami przechodzącymi przez nią krwią. Narząd ten selektywnie usuwa stare i zużyte krwinki, a także jako jeden z pierwszych wykrywa bakterie, wirusy i inne drobnoustroje we krwi, niszcząc je. Śledziona pełni również funkcję magazynu krwi, potrafiąc kilkukrotnie zwiększyć swoją objętość w razie potrzeby.

Powiększenie śledziony polega na zwiększeniu wymiarów tego narządu, co można zauważyć w badaniu brzucha lub na badaniu USG. Lekarze określają ten stan jako splenomegalię, a jeśli powiększona jest również wątroba, mówimy o hepatosplenomegalii. Powiększenie śledziony może być spowodowane zwiększoną ilością krwi w narządzie, reakcją organizmu na zakażenia, odkładaniem się substancji, zmianami w strukturze narządu, nadmierną pracą śledziony lub obecnością nowotworów.

Choroby krwi, które prowadzą do powiększenia śledziony, to m.in. anemie hemolityczne, czyli choroby związane z rozpadem krwinek czerwonych, zarówno wrodzone (np. sferocytoza, talasemie), jak i nabyte. Związane są one z koniecznością eliminacji szybko rozpadających się krwinek czerwonych lub ich "przechwytywaniem" przez śledzionę w przypadku komórek o zmienionym kształcie.

Śledziona może się również powiększyć u pacjentów z chorobami metabolicznymi, takimi jak choroba Gauchera, Niemanna i Picka, mukopolisacharydozy, skrobawica. To efekt gromadzenia się substancji wynikających z zaburzeń metabolizmu.

W przypadku ostrych i przewlekłych białaczek lub chłoniaków również może wystąpić powiększenie śledziony.

Inną grupą chorób prowadzących do powiększenia śledziony są stany z nadciśnieniem wrotnym, które utrudniają przepływ krwi z powodu zwężenia naczyń łączących śledzionę z wątrobą i innymi narządami w jamie brzusznej. Choroby powodujące taki stan to m.in. marskość wątroby, zespół Budda i Chiariego, zakrzepica, zwężenie i inne.

Choroby reumatologiczne, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, małopłytkowości autoimmunologiczne, reakcje po niektórych lekach oraz sarkoidoza również mogą objawiać się powiększeniem śledziony.

W rzadkich przypadkach powiększenie śledziony może wystąpić w wyniku torbieli wrodzonych, pourazowych, pozawałowych, ropni, zmian nowotworowych, zarówno pierwotnych związanych ze śledzioną, jak i przerzutowych.

Powiększenie śledziony może być objawem wielu różnych chorób, dlatego konieczne jest znalezienie przyczyny tego stanu. Ważne jest skonsultowanie się z lekarzem rodzinnym, aby rozpocząć odpowiednie badania diagnostyczne.

Jeśli pacjent z powiększoną śledzioną doświadcza nagłych bólów brzucha po lewej stronie, konieczna jest pilna konsultacja lekarska lub wezwanie pomocy medycznej, aby wykluczyć pęknięcie śledziony. Warto zawsze ocenić śledzionę u osób po wypadkach drogowych lub urazach brzucha.

Podstawą każdego procesu diagnostycznego jest dokładnie przeprowadzony wywiad. Lekarz z pewnością będzie pytał o czas pojawienia się dolegliwości, inne objawy, takie jak gorączka, bóle brzucha, infekcje niedawno, skłonność do siniaczenia się, osłabienie, bladość skóry, choroby przewlekłe lub zażywane leki, a także używki stosowane przez pacjenta, historię chorób w rodzinie - czy ktoś z bliskich cierpiał na niedokrwistość, nasilone krwawienia, nowotwory, choroby krwi.

Podczas badania lekarz sprawdza wielkość powiększonej śledziony, poszukuje oznak infekcji, powiększonych węzłów chłonnych, ocenia obecność poszerzonych naczyń na skórze brzucha, a u dzieci ważne jest także ocenianie wzrostu i masy ciała, oraz rozwoju.

Już w gabinecie lekarza POZ można otrzymać skierowanie na podstawowe badania, takie jak morfologia krwi i inne badania biochemiczne, które pomagają ocenić stan organizmu i wyznaczyć właściwy kierunek diagnostyczny. Zalecane jest również wykonanie USG jamy brzusznej w celu oceny wielkości wątroby i śledziony, oraz pozostałych narządów w jamie brzusznej, a także ewentualnie ocenę przepływu krwi w naczyniach krwionośnych w okolicy wątroby i śledziony. Dalsza diagnostyka zależy od najbardziej prawdopodobnej przyczyny powiększenia narządu.

W przypadku zwiększenia rozmiaru śledziony, ograniczenia żywieniowe wynikają głównie z choroby podstawowej, która spowodowała ten objaw. W zależności od postawionej diagnozy zaleca się dostosowanie diety zgodnie z zaleceniami lekarza. W przypadku niektórych schorzeń metabolicznych konieczne może być wykluczenie pewnych produktów z codziennej diety. Pacjenci cierpiący na nowotwory - w zależności od fazy leczenia - mogą potrzebować dodatkowej suplementacji w postaci produktów bogatych w składniki odżywcze, a w okresach po chemioterapii produktów łatwostrawnych, nie drażniących błon śluzowych przewodu pokarmowego. W przypadku uszkodzenia wątroby zaleca się unikanie wysokoprzetworzonych produktów spożywczych, niektórych leków, alkoholu i innych używek. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących odpowiedniego żywienia podczas choroby przewlekłej zaleca się skonsultować się z lekarzem prowadzącym lub specjalistą dietetykiem.