Spirometria jest jednym z najważniejszych testów diagnostycznych w dziedzinie pulmonologii, dlatego ma szeroki zakres zastosowań. Można go wykorzystać do wykrywania astmy lub POChP, monitorowania ich przebiegu, oceny funkcji płuc u pacjentów z chorobami śródmiąższowymi, kwalifikowania do operacji oraz do celów medycznych i epidemiologicznych.

Przed przeprowadzeniem badania warto zwrócić uwagę na kilka istotnych kwestii. Nie powinno się palić papierosów oraz spożywać alkoholu przynajmniej 4 godziny przed testem, a najlepiej zrezygnować z tych nawyków na 24 godziny przed badaniem. Wskazane jest również noszenie luźnych ubrań, które nie ograniczają ruchów tułowia. Przez 2 godziny przed testem nie należy spożywać obfitych posiłków, a bezpośrednio przed badaniem (około 30 minut) zaleca się unikanie intensywnego wysiłku fizycznego. W niektórych przypadkach konieczne może być również odstawienie pewnych leków przeciw astmie przed badaniem, zwłaszcza jeśli będzie ono poprzedzone inhalacją leku rozkurczającego oskrzela.

Spirometria jest badaniem bezpiecznym, można je przeprowadzić nawet u zdrowych osób w ramach badań profilaktycznych. Istnieją bezwzględne i względne przeciwwskazania do wykonania spirometrii. Ponieważ spirometria wymaga wysiłku oddechowego, nie zaleca się jej w pewnych sytuacjach, które mogą zaszkodzić pacjentowi.

Bezwzględnymi przeciwwskazaniami do wykonania spirometrii są:

• tętniaki aorty albo tętnic mózgowych grożące pęknięciem, niedawno przebyta operacja na naczyniach krwionośnych
• zwiększone ciśnienie wewnątrzczaszkowe, niedawno przebyte krwawienie wewnątrzczaszkowe lub operacja głowy
• niedawne ostre stany, takie jak udar mózgu, zawał serca, niestabilna dławica piersiowa, odma opłucnowa
• niekontrolowane i znaczne nadciśnienie tętnicze
• niedawno przebyta operacja okulistyczna lub przebyte odwarstwienie siatkówki
• krwioplucie o nieznanej etiologii.

Do przeciwwskazań względnych należą:

• choroby mogące wpłynąć na wiarygodność uzyskanych wyników, np. zespół otępienny, zaburzenia funkcji poznawczych
• ból w klatce piersiowej lub jamie brzusznej, stan po zabiegu operacyjnym w obrębie klatki piersiowej lub jamy brzusznej
• zawroty głowy
• nudności i wymioty
• zaburzenia rytmu serca
• niedotlenienie po przerwaniu tlenoterapii.

Lekarz ocenia jakość przeprowadzenia badania, uwzględniając różne parametry, które pozwalają ocenić staranność badania oraz wkład badanego w jego wykonanie.

Kryteria poprawnie wykonanej spirometrii to między innymi przynajmniej 3-krotne wykonanie badania, odpowiednio szybki początek i długi czas trwania natężonego wydechu, poprawne zakończenie badania oraz brak artefaktów. Wyniki spirometrii są podawane w formie liczb oraz często w formie wykresów, z najczęściej stosowanym wykresem przepływ-objętość. Parametry FEV1, FVC, FEV1/FVC, wskaźniki MEF/FEF oraz PEF są oceniane podczas badania spirometrycznego, umożliwiając kompleksową analizę oddychania.

Wyniki są podawane jako wartości bezwzględne oraz w odniesieniu do wartości prawidłowych dla danej osoby, przy uwzględnieniu różnych czynników. Ocenę wartości referencyjnych można dokonać za pomocą reszt standardowych lub percentyli, określając wartości nieprawidłowe poniżej -2 reszt standardowych.

Jednym z zaburzeń, które jest jednoznacznie identyfikowane na podstawie wyników spirometrii, jest obturacja. Definiuje się ją jako ograniczenie przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Obturacja jest diagnozowana, gdy wskaźnik Tiffeneau, czyli FEV₁/VC_max, spada poniżej dolnej granicy normy (5 percentyla), gdzie VC_max jest maksymalną pojemnością życiową zmierzoną w każdym z manewrów oddechowych (VC lub FVC). Przyczynami obturacji są między innymi astma, POChP oraz inne sytuacje prowadzące do zwężenia oskrzeli. Stopień obturacji ocenia się na podstawie FEV₁ (% wartości przewidywanej).

U pacjentów z astmą, wyniki podstawowej spirometrii zazwyczaj są prawidłowe. W przypadku astmy charakterystyczna jest obturacja o zmiennym stopniu nasilenia (większa niż 12% i 200 ml pomiędzy kolejnymi badaniami lub pod wpływem leczenia). Wytyczne dotyczące rozpoznawania POChP wymagają stwierdzenia cech obturacji wyrażonych obniżeniem wskaźnika FEV₁/FVC poniżej wartości 0,7 (70%) po podaniu leku rozkurczającego.

Na podstawie spirometrii można podejrzewać inne rodzaje zaburzeń oddechowych, takie jak restrykcja, jednak do potwierdzenia tej diagnozy konieczne jest przeprowadzenie specjalistycznego badania – pletyzmografii.

Po wykryciu zwężenia dróg oddechowych w badaniu spirometrycznym podajemy pacjentowi lek rozszerzający oskrzela (najczęściej salbutamol) i powtarzamy badanie po 20 minutach. Zwiększenie parametrów FEV₁ i FVC o co najmniej 12% oraz 200 ml w porównaniu do pierwotnych wartości świadczy o odwracalności zwężenia. Przed wykonaniem próby rozkurczowej konieczne jest odstawienie leków rozszerzających oskrzela. Lekarz zlecający badanie powinien poinformować pacjenta, ile czasu wcześniej powinien przerwać stosowanie leków inhalacyjnych (czas ten może znacząco się różnić w zależności od preparatu).