Rozstrzenie oskrzeli to trwałe lub postępujące, nieodwracalne rozszerzenie drzewa oskrzelowego.

Może dojść do niego na skutek różnych czynników, takich jak zaburzenia drożności drzewa oskrzelowego, uszkodzenia ścian oskrzeli w wyniku przewlekłych zmian zapalnych, czy też zaburzenia rozwojowe.

Zaleganie wydzieliny w oskrzelach prowadzi z kolei do przewlekłego zapalenia, infekcji bakteryjnych i destrukcji drzewa oskrzelowego.

Te zmiany mogą prowadzić do nieprawidłowej przebudowy i włóknienia segmentu płuc, co może być powikłaniem uszkodzenia oskrzeli.

Częstość występowania rozstrzeni oskrzeli trudno jednoznacznie określić. Zauważono jednak znaczne zmniejszenie zachorowalności na tę chorobę od lat 50. XX wieku, co można przypisać wprowadzeniu antybiotyków do leczenia chorób zapalnych układu oddechowego oraz zmniejszeniu zachorowalności na gruźlicę. Dane z piśmiennictwa sugerują, że rozstrzenie oskrzeli występuje od 3,7/100 000 u dzieci w Nowej Zelandii do 52/100 000 u dorosłych w USA. Nowoczesne metody obrazowania mogą zwiększać liczbę rozpoznań tej choroby, szczególnie u osób z przewlekłym zapaleniem oskrzeli oraz u dorosłych z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc.

Objawy zależą od stopnia zaawansowania choroby. W przypadku pojedynczych lub nielicznych rozstrzeni oskrzeli jedynym objawem może być okresowe wykrztuszanie wydzieliny śluzowej lub śluzowo-ropnej. Rozwój licznych rozstrzeni najczęściej powoduje codzienne wykrztuszanie dużej ilości ropnej plwociny. Do mniej swoistych objawów należą: duszność, ból zlokalizowany w klatce piersiowej i krwioplucie (rzadziej u dzieci). Objawem, który może nasuwać podejrzenie rozstrzeni oskrzeli mogą być nawracające infekcje układu oddechowego, a szczególnie zapalenia płuc występujące w tej samej lokalizacji. U dzieci, podobnie, jak w innych chorobach przewlekłych, może dojść do zahamowania przyrostu masy ciała i wzrostu. Bardzo zaawansowane rozstrzenie oskrzeli, np. obejmujące kilka płatów czy też mające charakter rozstrzeni workowatych, mogą prowadzić do pojawienia się niewydolności oddechowej oraz rozwoju serca płucnego.

Objawy rozstrzeni oskrzeli rozwijają się stopniowo i nigdy nie pojawiają się nagle. Początek może być złudny i trwać przez wiele miesięcy, a nawet lat. Postępowanie zależy głównie od pierwotnej przyczyny rozwoju rozstrzeni. Dzieci cierpiące na mukowiscydozę, zespoły nieruchomych rzęsek, niedobór α1-antytrypsyny, czy też wady w budowie tchawicy lub oskrzeli zazwyczaj od najmłodszych lat pozostają pod opieką specjalisty. U innych dzieci utrzymywanie się objawów, takich jak odkrztuszanie śluzowej lub śluzowo-ropnej wydzieliny, zawsze wymaga konsultacji z pediatrą. Alarmujące dla rodziców powinny być nawracające poważne infekcje układu oddechowego oraz zahamowanie rozwoju fizycznego dziecka.

Podejrzenie rozstrzeni oskrzeli można potwierdzić na podstawie informacji uzyskanych podczas wywiadu (występowanie kaszlu z odkrztuszaniem, przewlekłe choroby wymienione powyżej). Lekarz może podejrzewać to schorzenie na podstawie zmian osłuchowych zlokalizowanych w określonym obszarze podczas badania przedmiotowego. Do dodatkowych badań diagnostycznych należą badania obrazowe, takie jak rutynowy radiogram klatki piersiowej i tomografia komputerowa. W przypadku pacjentów z potwierdzonym rozpoznaniem lub silnym podejrzeniem rozstrzeni oskrzeli wskazane jest również przeprowadzenie bronchoskopii w celu oceny stopnia poszerzenia światła oskrzeli, wykluczenia obecności ciała obcego oraz pobrania wydzieliny do dalszych badań bakteriologicznych.

Leczenie dzieci z rozstrzeniami oskrzeli obejmuje kilka różnych elementów. Pierwszym krokiem jest leczenie przyczyny takich zmian, na przykład usunięcie ciała obcego lub przewlekłe leczenie mukowiscydozy w celu zapobiegania zakażeniom bakteryjnym. W przypadku zaostrzeń choroby oskrzeli spowodowanych infekcją układu oddechowego, konieczne jest skuteczne stosowanie antybiotyków przez 2-4 tygodnie, poprzedzone pobraniem plwociny do badań bakteriologicznych, co pomaga w kontrolowaniu zakażenia i zmniejszeniu destrukcji oskrzeli. Istotnym elementem terapii jest również leczenie mukolityczne w połączeniu z fizjoterapią, taką jak drenaż posturalny, oklepywanie i masaż wibracyjny.

Jeśli leczenie zachowawcze nie przynosi efektów, konieczne może być leczenie zabiegowe, które polega na usunięciu uszkodzonego fragmentu miąższu płuca w celu zapobieżenia krwawieniu oraz przywrócenia prawidłowego rozwoju dziecka. W przypadkach rzadkich, zwłaszcza u pacjentów z mukowiscydozą, przeszczepienie płuc może być skutecznym sposobem leczenia.

Po ustaleniu diagnozy istotne jest prowadzenie fizjoterapii w domu, aby zapewnić odpowiednią opiekę pacjentowi.

Wyleczenie zależy od choroby macierzystej i stopnia zaawansowania rozszerzenia oskrzeli. Mniejsze rozszerzenia oskrzeli na małej powierzchni, będące efektem zatrzymania ciała obcego, można całkowicie wyleczyć. Natomiast pełne wyleczenie większych rozszerzeń, na przykład wrodzonych lub rozwijających się w wyniku poważnych chorób układu oddechowego, nie jest możliwe. Terapia ma na celu skuteczne kontrolowanie objawów choroby i zapobieganie dalszemu rozrostowi rozszerzeń.

W celu uniknięcia infekcji układu oddechowego, które mogą spowodować rozwój przewlekłych stanów zapalnych w dolnych częściach dróg oddechowych i przyczynić się do rozwoju rozstrzeni oskrzeli, należy szczepić dzieci zgodnie z obowiązującym kalendarzem szczepień, dodając szczepienia przeciwko grypie i pneumokokom. Szczepienia te są obowiązkowe dla dzieci z już ustalonymi chorobami przewlekłymi, które mogą prowadzić do uszkodzenia ścian oskrzeli i rozwoju rozstrzeni. Dzieci dotknięte rozstrzeniami oskrzeli powinny być regularnie monitorowane przez specjalistę pulmonologa.