Ostuda (melasma) to zabarwienie skóry wywołane nadmiernym produkcją melaniny, które pojawia się na skórze eksponowanej na słońce. Charakteryzuje się występowaniem plamek o jasnobrązowym, brązowym lub szarym kolorze, głównie na twarzy i grzbietowej części przedramion. Może być spowodowane ciążą, stosowaniem antykoncepcji doustnej, lekami przeciwpadaczkowymi (takimi jak fenytoina) lub występować bez znanej przyczyny. Więcej kobiet niż mężczyzn oraz osoby o ciemnej karnacji (fototypy skóry IV-VI) cierpią na tę dolegliwość.

Ostuda, znana również jako melasma, jest dość powszechnym problemem skórnym, dotykającym około 1,5-33% populacji. Większość przypadków występuje u kobiet w wieku rozrodczym, chociaż niekiedy może również dotknąć mężczyzn. Czynniki takie jak hormony żeńskie, ekspozycja na promieniowanie słoneczne oraz predyspozycje genetyczne mają znaczący wpływ na rozwój tej dolegliwości.

Niektóre substancje zawarte w kosmetykach, jak na przykład salicylany czy cytryniany, mogą również przyczyniać się do powstawania przebarwień skóry. Istnieje również potwierdzony związek między ostudą a ciążą, stosowaniem antykoncepcji doustnej oraz obecnością guzów jajnika.

Ostuda charakteryzuje się plamami o jasnobrązowym, brązowym lub szarym kolorze, które pojawiają się na typowych obszarach takich jak czoło, policzki, skronie, warga górna, a czasem szyja lub grzbietowe powierzchnie przedramion. Najczęściej występują w środkowej części twarzy. Zazwyczaj, chociaż nie zawsze, zmiany są dwustronne.

Jeśli zauważysz symptomy sugerujące wystąpienie ostudy, niezwłocznie skonsultuj się z dermatologiem.

Identyfikacja ostudy nie stwarza trudności diagnostycznych. Aby określić głębokość przebarwień, lekarz może skorzystać z lampy Wooda (badanie jest nieinwazyjne). Podczas wizyty istotne jest również przeprowadzenie wywiadu, który obejmuje pytania dotyczące przyjmowanych leków, liczby ciąż, chorób przebytych, w tym chorób ginekologicznych, stosowanych kosmetyków czy innych zabiegów z zakresu medycyny estetycznej (np. laseroterapia, peeling).

Ostuda jest trudnym wyzwaniem dla lekarzy specjalistów zajmujących się problemami skórnymi i medycyną estetyczną. Istnieją różne metody leczenia tego schorzenia, takie jak stosowanie leków depigmentujących, peelingi chemiczne oraz fototerapia i laseroterapia. Skuteczne rezultaty daje zwłaszcza seria peelingów chemicznych (choć należy pamiętać, że sam zabieg może wywołać przebarwienia skórne). Laseroterapia również okazuje się bardzo efektywna.

Aby zapobiec nasileniu ostudy pod wpływem promieni słonecznych, zaleca się stosowanie preparatów (kremów, emulsji) z filtrami UV. W przypadku ostudy towarzyszącej ciąży, zazwyczaj zanika ona po porodzie, dlatego zaleca się odłożenie leczenia, ponieważ istnieje duże prawdopodobieństwo, że objawy ustąpią samoistnie.

Kluczowym elementem zapobiegania oparzeniom słonecznym jest używanie kremów z wysokim filtrem (SPF50+), najlepiej kupowanych w aptekach. Ważne jest również odpowiednie nakładanie kremów - w odpowiedniej ilości i częstotliwości podczas ekspozycji na słońce.

Kobiety stosujące antykoncepcję hormonalną powinny zwrócić szczególną uwagę na ochronę przeciwsłoneczną.