Wyrostek robaczkowy jest długim i wąskim tworem łączącym się z kątnicą, która zazwyczaj znajduje się powyżej prawego biodra (prawy dolny kwadrant brzucha). U ludzi, wyrostek robaczkowy składa się głównie z tkanki limfatycznej, a jego dokładna funkcja nie jest znana.

W przypadku około 80% zapaleń wyrostka robaczkowego nie jest możliwe ustalenie przyczyny. Istnieje kilka teorii na ten temat, z których najpopularniejsza wskazuje, że infekcja wirusowa może prowadzić do chwilowego obrzęku wyrostka.

W około 10% przypadków zapalenie wyrostka robaczkowego jest spowodowane zatkaniem ujścia przez twardy fragment kału, czyli tak zwany "kamień kałowy". Natomiast w 6-11% usuniętych wyrostków wykrywa się pasożyty, których obecność może przyczyniać się do choroby.

Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego jest poważną chorobą, która przed erą chirurgii i antybiotyków stanowiła poważne zagrożenie dla życia. Dzięki postępowi medycyny większość przypadków zapalenia wyrostka robaczkowego można teraz skutecznie wyleczyć dzięki leczeniu operacyjnemu.

Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego jest powszechne i może wystąpić u każdego w różnym wieku, chociaż najczęściej pojawia się u osób w drugiej i trzeciej dekadzie życia. Noworodki, niemowlęta i osoby starsze rzadko chorują na tę dolegliwość.

1. Głównym symptomem zapalenia wyrostka jest ból brzucha.

2. Ból zaczyna się w okolicy pępka, a następnie przenosi się nad prawy talerz biodrowy, stając się ostro zlokalizowany.

3. Dolegliwości nasilają się podczas ruchu, chory może chronić stronę bólu podczas chodzenia.

4. Dzieci z zapaleniem wyrostka zazwyczaj tracą apetyt, nawet na ulubione potrawy.

5. Obok bólu brzucha mogą pojawić się wymioty, zwykle na początku choroby.

6. Treść wymiotów może być pokarmowa, ale z czasem mogą pojawić się również wymioty żółciowe.

7. Ostremu zapaleniu mogą towarzyszyć podgorączkowa lub niewysoka gorączka.

8. W przypadku zapalenia wyrostka robaczkowego, lekarz może zauważyć podwyższenie temperatury ciała oraz odwodnienie.

9. Lekarz może także zaobserwować tkliwość i wzmożone napięcie mięśni brzucha z prawej strony.

10. U młodszych dzieci objawy zapalenia wyrostka mogą przypominać infekcję wirusową z biegunką i wymiotami.

11. Prawidłowe rozpoznanie zapalenia wyrostka u dzieci jest trudne ze względu na nietypowy przebieg objawów.

Jeśli odczuwasz ból w okolicach brzucha, szczególnie jeśli jest to ból tępy, ciągły, który zaczyna się w okolicy pępka i stopniowo przenosi się nad prawy talerz biodrowy, niezwłocznie skonsultuj się z lekarzem (np. udaj się na SOR). Jeśli ból nasila się podczas poruszania, dziecko unika ruchu i chroni swoją prawą stronę podczas chodzenia, istnieje duże prawdopodobieństwo, że dolegliwości wynikają z zapalenia wyrostka robaczkowego.

Nie należy podawać dziecku żadnych leków bez konsultacji z lekarzem. Warto pamiętać, że przyjmowanie antybiotyków może zatrzeć objawy choroby i utrudnić diagnozę. Podawanie dziecku leków przeciwbólowych przed wizytą u lekarza również nie jest wskazane. Przed wizytą u lekarza nie należy również podawać dziecku jedzenia, ponieważ jeśli zalecana będzie operacja, konieczne jest, aby dziecko było na czczo.

Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego może mieć nietypowe objawy. Wiele innych chorób może dawać symptomy podobne do zapalenia wyrostka robaczkowego. Rozpoznanie tego schorzenia opiera się głównie na wywiadzie i badaniu pacjenta. Typowe objawy i badanie fizykalne są kluczowe dla wdrożenia leczenia. Objawy zapalenia wyrostka robaczkowego z reguły pojawiają się w ciągu 2-3 dni.

W razie wątpliwości co do diagnozy, stosuje się aktywną obserwację w szpitalu. Badania laboratoryjne i obrazowe mogą być pomocne, ale nie są decydujące w diagnozie. Ultrasound jamy brzusznej jest powszechnie używane, aby wykluczyć inne choroby. Tomografia komputerowa z kontrastem jest również skuteczną metodą diagnozowania zapalenia wyrostka robaczkowego, ale jest związana z napromieniowaniem.

Badania dodatkowe mają znaczenie pomocnicze. Usunięcie zdrowego wyrostka w przypadku podejrzenia zapalenia nie jest błędem, ponieważ lepiej jest zabrać zdrowy wyrostek niż ryzykować powikłania związane z opóźnieniem leczenia.

Zasadniczym sposobem leczenia ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego jest chirurgiczne usunięcie wyrostka. Operacja może być przeprowadzona tradycyjnie poprzez nacięcie w podbrzuszu po stronie prawej lub za pomocą metody laparoskopowej. W zależności od nasilenia stanu zapalnego, antybiotykoterapia jest zazwyczaj stosowana - czasem wystarczy jedna dawka antybiotyku, a czasem konieczne jest podawanie antybiotyku przez kilka dni lub dłużej.

Badania przeprowadzone na dorosłych pacjentach w Stanach Zjednoczonych sugerują, że w niektórych sytuacjach możliwe jest leczenie zachowawcze zapalenia wyrostka robaczkowego za pomocą antybiotyków o szerokim spektrum działania. Jednak nie jest to skuteczne u wszystkich pacjentów - około 25% chorych, którzy byli leczeni antybiotykiem, musi ostatecznie poddać się operacji usunięcia wyrostka.

Obecnie leczenie zachowawcze jest stosowane wyjątkowo, na przykład gdy u pacjenta występuje plastron (samoograniczenie procesu zapalnego), gdy istnieją przeciwwskazania do znieczulenia ogólnego oraz gdy antybiotykoterapia została rozpoczęta przed postawieniem diagnozy, uniemożliwiając jej potwierdzenie kliniczne.

Rokowanie w przypadku ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego jest obecnie bardzo dobre. Zabieg operacyjny powoduje całkowite wyleczenie. Śmiertelność wynosi 0,1-1% i dotyczy głównie chorych w bardzo młodym (noworodki) lub podeszłym wieku oraz osób obciążonych ciężkimi chorobami.

Powikłania pooperacyjne występują w 10-15% przypadków. Z uwagi na ropny charakter procesu zapalnego najczęściej dochodzi do zakażenia rany operacyjnej (od 10% do nawet 25% w przypadku perforacji wyrostka). Wymaga to usunięcia treści ropnej z rany, wskazane może być przedłużenie antybiotykoterapii. Ropa usunięta z jamy brzusznej może się zebrać na nowo tworząc ropień. Największe nasilenie objawów występuje zazwyczaj około 10 dni po operacji. Powikłanie takie może wymagać leczenia antybiotykami lub przeprowadzenia ponownego zabiegu operacyjnego. Jak po każdej interwencji chirurgicznej i stanie zapalnym toczącym się w brzuchu, w otrzewnej mogą się tworzyć zrosty.

Chirurg ustala termin kontroli pooperacyjnej. Zwykle obejmuje ona ocenę ogólnego stanu pacjenta oraz badanie fizykalne. Jeśli stosowano szwy nierozpuszczalne, zostaną one usunięte. Należy również zapoznać się z wynikiem badania histopatologicznego usuniętego wyrostka.

Po wypisaniu ze szpitala należy regularnie obserwować ranę pod kątem ewentualnych objawów zakażenia. Najczęściej pojawiają się one 3-7 dni po operacji. W przypadku takich objawów jak zaczerwienienie, obrzęk, ból w okolicy rany oraz wydzielina ropna, należy natychmiast skonsultować się z lekarzem w celu podjęcia właściwego leczenia miejscowego oraz ewentualnej antybiotykoterapii.

W przypadku nagłego wzrostu gorączki, bólu brzucha, wymiotów i biegunki kilka dni po operacji usunięcia wyrostka robaczkowego, konieczne jest pilne ponowne skontaktowanie się z chirurgiem, ponieważ może to być spowodowane ropniem w brzuchu.

Zrosty jelitowe mogą być przyczyną niewielkich dolegliwości brzusznych u małej grupy pacjentów po operacji. Rzadziej mogą prowadzić do niedrożności jelit. Silny, napadowy ból brzucha, wzdęcie brzucha, zatrzymanie stolca i gazów oraz wymioty mogą wskazywać na niedrożność zrostową jelit, która wymaga pilnego zgłoszenia się do chirurga. Jeśli wystąpią takie objawy po operacji usunięcia wyrostka robaczkowego, należy poinformować lekarza. Potwierdzenie niedrożności zrostowej może wymagać leczenia operacyjnego. Niedrożność ta może pojawić się w ciągu kilku dni po operacji lub nawet po wielu latach.

Po operacji usunięcia wyrostka robaczkowego zaleca się unikanie intensywnej aktywności fizycznej przez kilka tygodni. Powrót do zajęć szkolnych jest możliwy po ustąpieniu dolegliwości bólowych, a pływanie dopuszczalne po zagojeniu się ran operacyjnych.

Ważne jest unikanie owsicy poprzez regularne mycie rąk oraz leczenie jej w przypadku zachorowania, oraz zapobieganie zaparciom. Dzięki temu można zapobiec nawet do 20% zachorowań. niestety, nie istnieją sposoby zapobiegania 80% pozostałym przypadkom, których przyczyna jest nieznana.