Trzy etapy diety o małej zawartości FODMAP
Jak wskazują badacze z Uniwersytetu Monash, nie jest to plan żywieniowy, który należy stosować permanentnie. Składa się on z trzech faz. Pierwszy etap polega na wyeliminowaniu przez 6-8 tygodni produktów zawierających duże ilości FODMAP i zastąpieniu ich produktami o niskiej zawartości FODMAP. Po ustąpieniu objawów IBS przechodzi się do drugiego etapu, gdzie dietę stopniowo poszerza się o produkty bogate w FODMAP, biorąc pod uwagę indywidualną tolerancję. Trzeci etap to personalizacja diety poprzez eliminację produktów wywołujących objawy.
Podkreśla się, że większość osób może wrócić do normalnego sposobu odżywiania, wyłączając pojedyncze produkty bogate w FODMAP.
W obecnych wytycznych American College of Gastroenterology podkreśla się, że pomoc odpowiednio przeszkolonego dietetyka jest kluczowa dla prawidłowej realizacji diety we wszystkich trzech fazach. W przypadku braku możliwości skorzystania z takiej pomocy, pacjent powinien mieć dostęp do wysokiej jakości materiałów dydaktycznych.
Dlaczego produkty zwierające duże ilości FODMAP nasilają objawy IBS?
Składniki bogate w FODMAP przechodzą nietknięte do jelita, gdzie poprzez swoje działanie osmotyczne powodują gromadzenie się płynów. To prowadzi do przyspieszenia perystaltyki jelit. Gdy składniki te dostają się do jelita grubego, ulegają one fermentacji bakteryjnej, powodując zwiększoną produkcję dwutlenku węgla i wodoru. Kolejne reakcje mogą prowadzić do powstania siarkowodoru i metanu. Procesy te są odpowiedzialne za uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej (ból i uczucie przelewania), biegunkę, zaparcia oraz wzdęcia.
Źródła FODMAP w diecie
W przedstawionej tabeli znajdują się przykłady produktów o różnej zawartości FODMAP. Na etapie pierwszym diety zaleca się wyeliminowanie produktów zawierających duże ilości FODMAP. Jest to dość łatwe, ponieważ produkty z wysoką zawartością FODMAP mają swoje zamienniki w postaci produktów o niskiej zawartości FODMAP.
produkty | duża zawartość FODMAP | mała zawartość FODMAP |
---|---|---|
warzywa | cebula, szparagi, karczochy, brokuły, kalafior, patisony, brukselka, soczewica, groszek zielony, pory, buraki ćwikłowe, kapusta, grzyby, koper włoski, czosnek | marchew, pomidory, ogórki, papryka o wydłużonych strąkach, kapusta chińska, kiełki bambusa, seler, kukurydza, bakłażan, sałata, dynia, kabaczek, słodkie ziemniaki, szczypior |
owoce | jabłko, gruszka, mango, gruszka chińska, arbuz, nektarynka, brzoskwinie, morele, śliwki, owoce suszone, owoce z puszki | banany, winogrona, kiwi, mandarynki, pomarańcze, ananasy, grejpfruty, cytryny, jagody, truskawki |
mleko i produkty mleczne | twaróg, delikatne sery (mascarpone, ricotta), mleko skondensowane, jogurty, maślanka, mleko (krowie, owcze, kozie), kwaśna śmietana, bita śmietana, mleko sojowe | ser (szwajcarski, cheddar, parmezan, mozzarella), ser brie, ser camembert, mleko migdałowe, mleko ryżowe, masło, masło orzechowe, margaryna |
źródło białka | nasiona roślin strączkowych: soczewica, ciecierzyca, fasola, soja | mięso, ryby, drób, jaja, tofu |
pieczywo i produkty zbożowe | żyto, produkty pszenne, pieczywo pszenne, płatki śniadaniowe pszenne z suszonymi owocami, makaron pszenny | pieczywo bezglutenowe, mąka orkiszowa, chleb orkiszowy na zakwasie, płatki ryżowe, mąka owsiana, płatki owsiane, makaron bezglutenowy, ryż, proso, gryka, komosa ryżowa |
orzechy i nasiona | orzechy nerkowca, pistacje | orzechy włoskie, migdały, orzeszki ziemne, orzechy pekan, orzeszki piniowe, orzechy makadamia, ziarna sezamu, pestki dyni, nasiona słonecznika (wszystkie powyższe w ilości 1 małej garści) |
inne | syrop z agawy, miód, syrop glukozowo-fruktozowy (high fructose corn syrup – HFCS), słodziki (sorbitol, mannitol, maltitol, ksylitol) | cukier kryształ, syrop klonowy, aspartam, stewia |
Na co jeszcze należy zwrócić uwagę?
Bardzo istotnym warunkiem skutecznej eliminacji produktów bogatych w FODMAP jest dokładne sprawdzanie składu gotowych produktów i potraw. Trzeba mieć na uwadze, że czosnek i cebula są często dodawane do przyprawionych mięs i gotowych mieszanek przyprawowych. To samo dotyczy produktów zawierających sztuczne słodziki.
W produktach przeznaczonych dla diabetyków, niektórych jogurtach, sokach czy gumach bez cukru, znajdują się słodziki. Warto zwracać uwagę także na produkty z dodatkiem syropu glukozowo-fruktozowego, takie jak słodycze, wyroby cukiernicze, jogurty, soki, musztardy, keczupy i inne gotowe sosy. Precyzyjne czytanie etykiet pozwala upewnić się, że dany produkt nie zawiera FODMAP.
Przykładowy jadłospis uwzględniający produkty z małą zawartością FODMAP
Śniadanie składa się z płatków owsianych z mlekiem ryżowym, pokrojonych bananów i kiwi, oraz herbaty czarnej.
Na obiad proponujemy zupę-krem wielowarzywny, grilowanego łososia z ryżem brązowym i warzywami grilowanymi, a na deser sałatkę owocową z mandarynek, ananasa i winogron z syropem klonowym.
Kolację można zjeść w postaci pieczywa bezglutenowego z masłem, serem mozzarellą, pomidorami i bazylią, popijając herbatą czarną.