Koronarografia polega na wprowadzeniu środka kontrastowego do tętnic wieńcowych w celu obserwacji ich stanu. Dzięki tego rodzaju badaniu lekarz może ocenić stopień zwężenia naczyń krwionośnych i podjąć decyzję o dalszym postępowaniu leczniczym. Możliwe jest również rozszerzenie zwężonych naczyń w trakcie samej procedury. W niektórych przypadkach wynik koronarografii wskazuje konieczność wykonania zabiegu chirurgicznego.

Podczas koronarografii medycy mogą stwierdzić, czy przebieg krwi w tętnicach jest prawidłowy, czy występują istotne zwężenia, które mogą wymagać interwencji leczniczej.

Koronarografię przeprowadza się w celu:

1. potwierdzenia lub wykluczenia obecności choroby wieńcowej
2. oceny stopnia zaawansowania i lokalizacji zwężenia tętnic wieńcowych w celu określenia konieczności leczenia inwazyjnego i wyboru odpowiedniej metody (np. przezskórną interwencję wieńcową lub pomostowanie aortalno-wieńcowe).

Koronarografię wykonuje się u osób z:

1. podejrzeniem istotnych zmian w tętnicach wieńcowych lub z diagnozą stabilnej dławicy piersiowej
2. zawałem serca z uniesieniem odcinka ST
3. ostrymi zespołami wieńcowymi bez uniesienia odcinka ST z grupy ryzyka
4. nawrotem niedokrwienia po wcześniejszym zabiegu rewaskularyzacji (np. przezskórnej interwencji wieńcowej lub pomostowaniu aortalno-wieńcowym)
5. wadami zastawkowymi
6. niewydolnością serca o możliwym podłożu niedokrwiennym
7. rozwarstwieniem aorty wstępującej lub tętniakiem aorty, gdy informacje o stanie tętnic wieńcowych są potrzebne do podjęcia decyzji terapeutycznych
8. kardiomiopatią przerostową z dławicą piersiową
9. historycznym zatrzymaniem krążenia o nieznanym podłożu.

Nie u każdego pacjenta z wymienionymi schorzeniami konieczne jest przeprowadzenie koronarografii. Decyzję o konieczności wykonania tego badania podejmuje kardiolog. W niektórych przypadkach wystarczające mogą być badania obrazowe bezinwazyjne, takie jak angio-TK czy angio-MR. Koronarografię najczęściej wykonuje się w celu diagnozy i monitorowania choroby wieńcowej. Jest to istotne badanie zwłaszcza u pacjentów z zawałem serca, u których może być rozszerzone o procedury interwencyjne, takie jak angioplastyka i wszczepienie stentów (przezskórna interwencja wieńcowa).

Koronarografię przeprowadzają specjaliści z zakresu kardiologii lub radiologii naczyniowej. Przed przystąpieniem do badania, lekarz przeprowadza wywiad w celu wykluczenia ewentualnych przeciwwskazań. Konieczne jest także wykonanie badań laboratoryjnych, takich jak morfologia krwi, grupa krwi, czy parametry krzepnięcia. W przypadku stwierdzenia braku przeciwwskazań, pacjent jest przygotowywany do procedury. Następuje wkłucie dożylnie oraz przygotowanie miejsc dostępu do naczyń krwionośnych. Pacjent pozostaje na czczo przed badaniem, jednak może przyjmować poranne leki. W celu zminimalizowania bólu i stresu podawane są leki uspokajające dożylnie.

Pacjent planujący koronarografię powinien być odpowiednio nawodniony, aby skutecznie usuwać kontrast z organizmu. Zaleca się wypicie odpowiedniej ilości wody po zabiegu.

Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym, co polega na podaniu środka znieczulającego tylko w miejscu planowanego nakłucia tętnicy, zazwyczaj udowej w pachwinie lub promieniowej w dolnej części przedramienia. Następnie następuje nakłucie tętnicy, przez którą cewnik zostanie wprowadzony do tętnic wieńcowych. Kolejnym krokiem jest założenie kaniulki do tętnicy udowej. Następnie wprowadza się cewnik przez kaniulkę do aorty, a stąd do ujścia tętnic wieńcowych. Po podaniu kontrastu do tętnic wieńcowych nagrywany jest obraz tętnic wieńcowych. Zapis badania wykonuje się w wersji cyfrowej, tak aby lekarz mógł odtworzyć wynik badania już po jego wykonaniu. Po wykonaniu serii ujęć, usuwa się cewnik z naczyń wieńcowych i zakłada się opatrunek uciskowy. Lekarz analizuje obraz koronarografii w połączeniu z innymi wynikami badań (EKG, próba wysiłkowa, USG serca) i na tej podstawie wydaje dalsze zalecenia. Czasem od razu po podaniu środka kontrastowego do naczyń widać zwężenia wymagające pilnej interwencji. Można wówczas wykonać leczniczy zabieg angioplastyki wieńcowej poprzez ten sam dostęp naczyniowy i cewnik w naczyniu wieńcowym.

Samo badanie koronarografii nie jest procedurą leczniczą, ale diagnostyczną. Pomaga zidentyfikować problem i opracować odpowiedni plan leczenia, ale nie leczy pacjenta. Po przeprowadzeniu koronarografii, w niektórych sytuacjach stosuje się metody leczenia przezskórnego, takie jak założenie stentów do tętnic wieńcowych.

Jedynym warunkiem, który uniemożliwia przeprowadzenie koronarografii, jest brak świadomej zgody pacjenta na wykonanie badania.

Może istnieć wiele przeciwwskazań do koronarografii, takich jak:

• zaawansowana niewydolność nerek, która może spowodować nasilenie niewydolności nerek po podaniu środka kontrastowego
• obrzęk płuc, uniemożliwiający pacjentowi pozostanie w pozycji leżącej
• ciężka skaza krwotoczna
• czynne krwawienie z przewodu pokarmowego
• świeżo wystąpiony udar mózgu
• niedokrwistość (z poziomem hemoglobiny poniżej 8 g/dl)
• niekontrolowane, ciężkie nadciśnienie tętnicze
• zakażenie lub gorączka prawdopodobnie związana z zakażeniem
• zaburzenia elektrolitowe
• zatrucie glikozydami naparstnicy
• uczulenie na radiologiczne środki kontrastowe
• brak zgody pacjenta na ewentualny zabieg rewaskularyzacyjny, jeśli by był potrzebny
• zaawansowana miażdżyca ograniczająca dostęp naczyniowy
• choroba z krótkim spodziewanym czasem przeżycia
• zapalenie wsierdzia na zastawce aortalnej
• brak współpracy pacjenta

Po przeprowadzeniu koronarografii ważne jest, aby przez kilka godzin trzymać wyprostowaną rękę lub nogę. Po zabiegu pacjent powinien pić dużo płynów, aby usunąć z organizmu kontrast użyty podczas badania. Należy unikać nadmiernego obciążania ręki lub nogi, na której wykonano nakłucie, przez 2-3 dni po badaniu.

Po koronarografii mogą wystąpić różne powikłania, takie jak ból, zaczerwienienie i siniak w miejscu dostępu naczyniowego. W przypadku niepokojących objawów, takich jak obrzęk, ciepłota w okolicy nakłucia czy gorączka, konieczne jest skonsultowanie się z lekarzem. Inne potencjalne powikłania to ostre niedokrwienie kończyny, zaburzenia rytmu serca, zawał serca czy uszkodzenie tętnicy, które wymagają natychmiastowej interwencji medycznej.

Podejmowanie decyzji o wykonaniu koronarografii niesie ze sobą ryzyko wystąpienia powikłań, jak w przypadku każdego inwazyjnego zabiegu medycznego. Istnieje ryzyko poważnych skutków ubocznych, takich jak krwawienia, arytmie czy zgon, które jednak występują rzadko, na poziomie poniżej 2%.

Należy jednak pamiętać, że ryzyko wzrasta w sytuacjach nagłych oraz u pacjentów z dodatkowymi schorzeniami, takimi jak niewydolność serca czy nerek. Powikłania lokalne, dotyczące samego miejsca wprowadzenia cewnika, mogą również wystąpić, choć z mniejszym prawdopodobieństwem.

Podczas samego zabiegu podaje się środek kontrastowy, który może wpłynąć na funkcjonowanie nerek. W przypadku osób ze zwiększonym ryzykiem uszkodzenia nerek, należy podjąć odpowiednie środki zaradcze. Reakcje alergiczne, choć rzadkie, mogą również wystąpić, szczególnie u osób podatnych na takie zdarzenia.