Fibromyalgia to zespół bólowy, który charakteryzuje się przewlekłym bólem mięśni i stawów, jak również występowaniem punktów tkliwych. Pacjenci doświadczają także zmęczenia, sztywności ciała, zaburzeń snu i nastroju, które znacząco wpływają na ich codzienne funkcjonowanie.

Choroba ta została uznana za odrębną stosunkowo niedawno, co często prowadzi do opóźnienia w diagnozie i skutecznym leczeniu. Fibromialgia wiąże się z nieprawidłowym odczuwaniem bólu, co może wynikać z nadmiernego pobudzenia struktur przewodzących ból w mózgu i rdzeniu kręgowym.

Badania u pacjentów z fibromialgią wykazały nieprawidłowe stężenia różnych substancji w układzie nerwowym, co wpływa na odczuwanie bólu, sen i reakcję na stres. Ważną rolę odgrywa zaburzony sen głęboki, który może tłumaczyć zmęczenie w ciągu dnia oraz niektóre zaburzenia hormonalne.

Dokładna przyczyna zaburzonej regulacji bólu nie jest jeszcze znana, jednakże istnieje kilka czynników, które prawdopodobnie przyczyniają się do jej rozwoju. Należą do nich podatność genetyczna, czynniki psychiczne, zakażenia oraz inne choroby. Fibromialgia może być wynikiem innych chorób, takich jak choroby autoimmunologiczne. Właściwe rozróżnienie między nimi jest istotne, ponieważ leczenie fibromialgii może poprawić jakość życia pacjentów. Ryzyko późniejszego rozwoju chorób autoimmunologicznych u pacjentów z fibromialgią jest niskie.

Częstość zachorowań na fibromialgię nie została dokładnie określona. Szacuje się, że dotyka ona około 2–10% populacji. Kobiety są ośmiokrotnie bardziej narażone na tę chorobę niż mężczyźni. Fibromialgia jest jedną z najczęstszych schorzeń diagnozowanych przez reumatologów i częściej występuje u osób w wieku 30–50 lat, chociaż może pojawić się w każdej grupie wiekowej.

Fibromialgia może manifestować się poprzez różnorodne symptomy. Jednym z najbardziej charakterystycznych jest przewlekły ból obejmujący całe ciało przez co najmniej trzy miesiące. Początkowo może być ograniczony do jednego obszaru, ale następnie staje się rozsiany, obejmując stawy i mięśnie po obu stronach ciała, zarówno powyżej, jak i poniżej pasa. Typowymi miejscami bólu są kręgosłup (głównie krzyż lub szyja) oraz duże stawy (biodra, barki, kolana). Pacjenci doświadczają kłucia, szarpania lub palenia w mięśniach, często również opisują sztywność ciała i opuchliznę stawów. Objawy zazwyczaj nasilają się rano oraz podczas monotonnych czynności, takich jak długi czas spędzony przed komputerem czy powtarzająca się praca fizyczna. Charakterystyczne jest także osłabienie mięśni, które zniechęca do jakiegokolwiek wysiłku fizycznego.

Inne objawy fibromialgii to:

• znaczące zmęczenie, brak energii, ogólne uczucie wyczerpania; często towarzyszy im poczucie niedotlenienia mózgu, trudność z zapamiętywaniem i skupieniem uwagi
• problemy ze snem – pacjenci często budzą się w nocy i mają trudności z ponownym zaśnięciem; sen nie przynosi im wypoczynku, dlatego w ciągu dnia potrzebują dodatkowych drzemek
• depresja, lęki, uczucia niepokoju
• objawy związane z jelitem drażliwym – nieregularne oddawanie stolca, bóle brzucha, uczucie parcia na wypróżnienie (bez innych przyczyn tych dolegliwości)
• nadwrażliwość pęcherza moczowego – częste oddawanie moczu bez objawów infekcji dróg moczowych
• odczucie nieregularnej pracy serca i duszności bez wyraźnej przyczyny
• drętwienie i mrowienie w rękach i stopach (tzw. pseudoparestezje), uczucie zimna, zesztywnienie palców (mogą pojawić się objawy zespołu Raynauda)
• zespół niespokojnych nóg
• nadwrażliwość na zmiany pogody i silne bodźce (hałas, jasne światło)
• bóle głowy, migrena
• bolesne menstruacje, zespół napięcia przedmiesiączkowego.

Te objawy często uniemożliwiają normalne funkcjonowanie. Występuje błędne koło, gdyż pacjenci ograniczają swoją aktywność zawodową i społeczną, co powoduje wzrost przekonania o własnej niezdolności oraz osłabienie kondycji fizycznej.

Jeśli pojawią się symptomy fibromialgii, warto skonsultować się z lekarzem. Specjalistą, który najczęściej zajmuje się tą chorobą, jest reumatolog, chociaż początkowo pacjenci mogą trafić do innych lekarzy, zwłaszcza jeśli objawy przypominają inne schorzenia. Wczesne rozpoznanie fibromialgii ułatwia skuteczne leczenie, zanim dojdzie do znacznego nasilenia dolegliwości i pogorszenia jakości życia.

Fibromialgia często powoduje symptomy sugerujące choroby narządów wewnętrznych, takie jak zaburzenia jelitowe, kołatanie serca, duszność, wynikające z zaburzenia kontroli nerwowej i poprawiają się pod wpływem leczenia. Ważne jest jednak, aby nie bagatelizować tych objawów i jak najszybciej skontaktować się z lekarzem, jeśli są one uporczywe, znacznie się nasilają lub pojawią się inne alarmujące symptomy, np. gorączka, nieuzasadnione chudnięcie, krew w stolcu czy ból w klatce piersiowej.

Lekarz diagnozuje fibromialgię na podstawie charakterystycznych objawów choroby, po wykluczeniu innych schorzeń, które mogą naśladować te objawy. Aktualne kryteria diagnostyczne obejmują trzy główne punkty: wielomiejscowy ból w co najmniej sześciu z dziewięciu obszarów ciała, zaburzenia snu lub zmęczenie oraz trwanie objawów przez ponad trzy miesiące.

Często wykonuje się także testowanie punktów tkliwych, chociaż nie są one już brane pod uwagę przy diagnozowaniu tej choroby. W przypadku fibromialgii nie stwierdza się istotnych różnic w wynikach dodatkowych badań.

Ponieważ fibromialgia jest chorobą bardzo zróżnicowaną, konieczne jest dopasowanie leczenia do każdego pacjenta. Najlepsze rezultaty osiąga się poprzez kombinację różnych terapii. Leki stosowane są w celu złagodzenia bólu, poprawy samopoczucia oraz jakości snu. Terapie niefarmakologiczne pomagają przywrócić sprawność i radzenie sobie z dolegliwościami. Leczenie fibromialgii może być frustrujące zarówno dla pacjenta, jak i dla lekarza.

Skuteczność leków w łagodzeniu objawów fibromialgii została potwierdzona. Często konieczne jest wypróbowanie kilku preparatów, zanim znajdzie się odpowiedni dla danego pacjenta. Stosuje się przede wszystkim leki przeciwdepresyjne, przeciwbólowe, przeciwpadaczkowe oraz rozluźniające mięśnie.

Terapie niefarmakologiczne, takie jak balneoterapia, krioterapia, ćwiczenia usprawniające, terapia behawioralno-kognitywna oraz techniki relaksacyjne stanowią istotny element leczenia. Ważne jest unikanie stresu związanego z pracą i życiem rodzinnym oraz zachowanie odpowiedniej higieny snu.

Edukacja pacjenta z fibromialgią jest kluczowa dla skutecznego leczenia. Omówienie charakterystyki choroby pozwala pacjentowi zrozumieć jego dolegliwości i zbudować prawidłową współpracę z lekarzem.

Obecnie trudno jest mówić o całkowitym wyleczeniu tej choroby, jednak odpowiednie postępowanie, zwłaszcza rozpoczęte we wczesnym stadium, może skutkować ustąpieniem objawów na długi czas. Charakterystyczne są okresy nasilenia objawów oraz ich złagodzenia. Poprawa stanu zdrowia, zmniejszenie dolegliwości bólowych, lepsza jakość snu oraz powrót do normalnej aktywności są świadectwem ustępowania choroby. Fibromialgia nie prowadzi do kalectwa ani skrócenia życia, jednak może istotnie wpłynąć na jego jakość.

Aby uniknąć powrotu fibromialgii, ważne jest zadbanie o własne samopoczucie zarówno psychiczne, jak i fizyczne. Redukcja stresu, planowanie aktywności zgodnie z własnymi preferencjami, zachowanie dobrej kondycji fizycznej oraz zapewnienie sobie odpowiedniego wypoczynku - to wszystko pomaga w kontrolowaniu tej choroby. Nie ma potrzeby regularnych kontroli medycznych ani regularnych wizyt u lekarza, jeśli objawy choroby ustąpiły i nie ma konieczności przyjmowania leków. Warto jednak skonsultować się z lekarzem, jeśli pojawi się nawrót objawów.

Skłonność do rozwoju fibromialgii jest uwarunkowana genetycznie i często wiąże się z cechami osobowości, takimi jak wrażliwość i skłonność do perfekcjonizmu. Nie jesteśmy w stanie zapobiec tej skłonności, ale możemy wpłynąć na wiele czynników, które mogą prowadzić do rozwoju objawów tej choroby, jak na przykład chroniczny stres, brak satysfakcji z życia czy słaba kondycja fizyczna. Ważne jest, aby szybko skonsultować się z lekarzem, jeśli zauważymy u siebie objawy fibromialgii. Dzięki temu będziemy mieli większe szanse na skuteczne i szybkie jej opanowanie.