Pełzakowica to choroba spowodowana przez pasożyta znanego jako Entamoeba histolytica. Choroba ta często występuje wśród osób mieszkających w tropikach, gdzie warunki sanitarno-higieniczne są złe. Rozpoznanie pełzakowicy może być trudne, ponieważ niektóre pełzaki wyglądają bardzo podobnie pod mikroskopem.

Objawy zakażenia nie zawsze się pojawiają. Najczęściej dochodzi do zakażenia poprzez spożycie brudnych pokarmów lub brudnych rąk, które były w kontakcie z kałem zakażonej osoby. Możliwe jest także zakażenie drogą płciową. Pełzak Entamoeba histolytica przekształca cysty w formy inwazyjne, które mogą uszkodzić jelito i prowadzić do krwawienia w kale. Może także przedostać się do krwi i innych narządów.

Pasożyt jest odporny na działanie układu odpornościowego, jest bardzo ruchliwy i wytwarza substancje, które niszczą tkanki. Trofozoity mogą również ponownie przekształcić się w cysty i być wydalane z kałem. Proces encystacji nie jest jeszcze w pełni poznany.

Co roku na całym świecie odnotowuje się około 50 milionów przypadków infekcji inwazyjnej spowodowanej pasożytem Entamoeba histolytica, głównie w krajach rozwijających się, częściej w Ameryce Południowej, Afryce i Azji.

Objawy choroby występują u niewielkiego odsetka zakażonych osób i zazwyczaj są łagodne. Występujący kurczowe bóle brzucha, wzdęcia, niechęć do jedzenia i utrata masy ciała są typowe objawy, które utrzymują się przez dłuższy czas. Czerwonka pełzakowa charakteryzuje się ciężkimi bólami brzucha, luźnymi stolcami z krwią i gorączką.

Rzadką postacią choroby jest ameboma, która lokalizuje się przeważnie w jelitach. Pełzaki mogą przedostać się do wątroby, gdzie tworzą ropnie pełzakowe. Objawy to zazwyczaj gorączka i ból brzucha. Pełzakowica płucno-opłucnowa może być skutkiem pęknięcia ropnia pełzakowego, natomiast pełzakowica mózgu charakteryzuje się nagłym wystąpieniem nudności, wymiotów, bólu głowy i zaburzeń świadomości.

Najpoważniejszym powikłaniem ropnia pełzakowego lewego płata wątroby jest jego pęknięcie i uwolnienie pełzaków do osierdzia, co objawia się bólem w klatce piersiowej i niewydolnością serca.

Jeśli doświadczysz wymienionych symptomów i przebywasz lub mieszkałeś w kraju tropikalnym, koniecznie skonsultuj się z lekarzem.

Rozpoznanie jest stawiane na podstawie wielokrotnego badania kału. Określenie właściwego rozpoznania może być trudne, gdyż pod mikroskopem wygląda tak samo jak , która jest o wiele częstsza, niepowoduje choroby i nie wymaga leczenia. Odróżnienie tych dwóch gatunków jest kluczowe w diagnostyce pełzakowicy. W sytuacjach niejasnych zazwyczaj przyjmuje się, że znaleziony pasożyt to , z uwagi na ewentualne powikłania nieleczonej choroby.

Badanie krwi jest przydatne tylko w przypadku, gdy pełzaki przenikają poza jelito, na przykład do wątroby. Nie jest pomocne u osób, które miały pełzakowicę w przeszłości, ponieważ wynik będzie pozytywny bez względu na to, czy infekcja trwa nadal, czy została wyleczona. W przypadku nowej infekcji, przeciwciała pojawiają się we krwi po 7 dniach i pozostają przez około 10 lat. Testy molekularne dla są ograniczone.

W diagnostyce pełzakowicy kluczowe są badania obrazowe takie jak RTG, USG, TK, MR oraz kolonoskopia. Podczas kolonoskopii zaobserwować można małe ubytki na błonie śluzowej pokryte żółtawym wysiękiem. W przypadku podejrzenia ropnia wątroby, wykonywana jest biopsja aspiracyjna cienkoigłowa, która pozwala uzyskać treść przypominającą pastę anchois. Zawartość nie zawiera białych krwinek, gdyż zostają one "rozpuszczone" przez pasożyty. Sami pełzaki znajdują się jedynie na obrzeżach ropni.

W terapii pełzakowicy wykorzystuje się leczenie farmakologiczne, czyli podawanie antybiotyków. Konieczność interwencji chirurgicznej może pojawić się w sytuacji, gdy ropień pęknie i będzie wymagać drenażu do różnych lokalizacji, takich jak jama otrzewnej czy drogi żółciowe. Efektywność terapii jest oceniana poprzez badania obrazowe (np. USG lub TK jamy brzusznej) oraz serologiczne (ilość przeciwciał). Rutynowe drenowanie ropnia nie jest zalecane, jednak wskazaniem do tego zabiegu są: duże rozmiary ropnia (który może pęknąć), lokalizacja ropnia w lewym płacie wątroby, utrzymująca się gorączka oraz bóle pomimo stosowanej farmakoterapii.

1. Pełzakowica może być całkowicie wyleczona, jednak co roku około 100 tysięcy pacjentów na całym świecie umiera z powodu zbyt późnego lub niewłaściwego leczenia. Wczesne rozpoznanie choroby bez powikłań daje dobre rokowania, a śmiertelność jest mniejsza niż 1%. Przypadki ciężkiego przebiegu najczęściej występują u dzieci, zwłaszcza u noworodków, kobiet w ciąży i połogu, pacjentów stosujących glikokortykosteroidy, pacjentów z nowotworami i osób niedożywionych.

2. Możliwe jest całkowite wyleczenie pełzakowicy, jednak, co roku około 100 tysięcy chorych na całym świecie umiera, głównie z powodu zbyt późnego lub niepodjętego leczenia. W przypadkach wcześnie rozpoznanych i niepowikłanych rokowanie jest dość dobre a śmiertelność wynosi <1%. Ciężki przebieg choroby najczęściej obserwuje się u dzieci, szczególnie u noworodków, kobiet ciężarnych i w połogu, pacjentów leczonych glikokortykosteroidami, chorych na nowotwory, osób niedożywionych.

Po zakończeniu leczenia pełzakowicy nie ma konkretnych wytycznych dotyczących dalszego postępowania.

Podróżując do krajów z pełzakowicą należy przestrzegać kilku zasad. Należy pić jedynie wodę butelkowaną, filtrowaną, gotowaną lub oczyszczoną chemicznie. Wskazane jest unikanie surowych owoców i sałatek, a zamiast tego spożywać gotowane lub pieczone potrawy oraz owoców obranych osobiście. Należy również dokładnie umyć surowe warzywa oraz namoczyć je w occie przez 10-15 minut.