Róża to stan zapalny skóry i tkanki podskórnej spowodowany przez paciorkowce grupy A, głównie Streptococcus pyogenes, a czasami także paciorkowce z grup C i G. Choroba jest zakaźna i źródłem zakażenia jest człowiek. Bakterie mogą być przenoszone drogą bezpośredniego kontaktu z nosicielami lub osobami chorymi. Uszkodzenia skóry lub błony śluzowej umożliwiają bakteriom przedostanie się do organizmu, gdzie mogą szerzyć się naczyniami limfatycznymi. Niestety, nieuszkodzone powłoki skórne stanowią naturalną barierę dla bakterii, która może zostać osłabiona przez różne czynniki takie jak urazy mechaniczne, ugryzienia czy zaburzenia krążenia. Osoby starsze, dzieci, noworodki oraz osoby z przewlekłym obrzękiem kończyn, przebytą zakrzepicą, owrzodzeniami żylakowymi, cukrzycą, nadużywające narkotyków, mające zapalne choroby skóry, grzybicę stóp lub zaniedbujące higienę, są bardziej narażone na zachorowanie na różę. Okres inkubacji choroby wynosi od 1 do 4 dni.

Róża jest dość powszechną chorobą. Według danych epidemiologicznych w Polsce w 2013 roku odnotowano 5242 przypadki zachorowań na różę, przy czym 44,8% przypadków wiązało się z koniecznością hospitalizacji.

Zapalenie skóry i tkanki podskórnej, które nagle się pojawia i szybko się rozwija, jest znane jako róża. Główne objawy tej choroby to zmiany skórne.

Najczęściej róża występuje na podudziu (>80% przypadków), twarzy oraz u kobiet po mastektomii z powodu nowotworu kończyny górnej. Skóra staje się żywoczerwona, błyszcząca, obrzęknięta, wyraźnie oddzielona od zdrowej skóry, bolesna w dotyku, cieplejsza. Czasami na skórze objętej stanem zapalnym, jak i na obrzeżach zaczerwienienia skóry wzdłuż naczyń limfatycznych zmienionych zapalnie. Mogą również pojawić się drobne posiniaczenia. Węzły chłonne w pobliżu miejsca zakażenia mogą również być powiększone i bolesne w dotyku (np. w przypadku róży na kończynie dolnej – węzły pachwinowe).

Obrzękom towarzyszy stan zapalny, ponieważ paciorkowce rozprzestrzeniają się poprzez naczynia limfatyczne. Oprócz zmian skórnych, często występują także objawy ogólne: dreszcze, wysoka gorączka do 40–41°C, złe samopoczucie. Dochodzi także do powiększenia okolicznych węzłów chłonnych.

Choroba nie zapewnia odporności na kolejne zakażenia, dlatego często nawraca, zwłaszcza u osób podatnych. Skomplikowana róża może prowadzić do poważnych zaburzeń ogólnoustrojowych.

Zależnie od charakterystyki zmian skórnych, wyróżniamy różne postaci róży kliniczne:

• różę pęcherzową – z pęcherzami wypełnionymi jasnym płynem, znikająca bez pozostawienia blizn
• różę krwotoczną – z krwawymi wylewami do tkanek, znikająca bez pozostawienia blizn
• różę zgorzelinową – ciężka forma choroby z obszarami martwicy, po której często pozostają blizny
• różę pełzającą lub wędrującą – gdy infekcja rozprzestrzenia się po naczyniach limfatycznych w postaci wgłębień, czasami objawy mogą pojawić się w odległych miejscach, np. na drugiej stopie lub dłoni
• różę nawrotową – często prowadzi do powikłań w postaci obrzęku kończyn spowodowanego zaburzeniami odpływu limfy.

W trakcie badania lekarz może zauważyć podwyższoną temperaturę ciała oraz charakterystyczne zmiany skórne.

W przypadku podejrzenia róży należy udać się do lekarza pierwszego kontaktu, aby ustalić dalsze kroki. W zależności od stanu zdrowia pacjenta i ewentualnych współistniejących schorzeń, lekarz może zdecydować się na leczenie w domu lub skierować pacjenta do szpitala.

Diagnozę i leczenie można zazwyczaj ustalić na podstawie informacji przekazanych przez pacjenta oraz wyników badania fizykalnego. W niektórych przypadkach konieczne może być dodatkowe badanie krwi, takie jak morfologia krwi, której wyniki mogą wskazywać na konkretną chorobę. Dodatkowo, lekarz może zlecić wykonanie USG kończyn dolnych w celu wykluczenia ewentualnych zakrzepów.

Leczenie róża wymaga stosowania antybiotykoterapii. W postaci łagodnej leczenie odbywa się w domu przy użyciu antybiotyku doustnego. Natomiast w ciężkich przypadkach zakażenia zalecane jest leczenie szpitalne i antybiotyki dożylne. Zwykle stosuje się antybiotyki z grupy penicylin lub ich pochodne. Poprawa po zastosowanym leczeniu jest zazwyczaj szybka, czasem objawy zmniejszają się już na drugi dzień. Jednak czasami efekty leczenia mogą trwać ponad tydzień, dlatego ważne jest przestrzeganie zaleceń lekarskich i nieprzerywanie antybiotykoterapii. Czas trwania stosowania antybiotyków jest różny. W przypadku pogorszenia stanu pacjenta leczonego ambulatoryjnie, konieczne jest natychmiastowe skontaktowanie się z lekarzem, ponieważ może być potrzebna hospitalizacja.

W celu złagodzenia objawów choroby stosuje się leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe: paracetamol lub niesteroidowe leki przeciwzapalne. Miejscowo można stosować okłady chłodzące (np. z jałowego 0,9% roztworu NaCl), unikając opatrunków uciskowych, a w przypadku różycy na kończynie – uniesienie kończyny w celu zmniejszenia obrzęku. W razie potrzeby lekarz może zalecić leki moczopędne w celu zmniejszenia obrzęków oraz leki poprawiające krążenie. Czasami po zakończonym leczeniu róża profilaktycznie podaje się leki przeciwzakrzepowe.

Zastosowanie odpowiedniego antybiotyku zazwyczaj zapewnia całkowite wyleczenie róża. Choroba zazwyczaj nie powoduje powikłań. Po leczeniu róży, skóra może złuszczać się i występować miejscowe przebarwienia. W przypadku różycy na nodze, czasami może utrzymywać się przewlekły obrzęk. Jednakże, w przypadku ciężkiego przebiegu choroby, konieczne może być leczenie w szpitalu.

Po chorobie róża, organizm nie zdobywa odporności na ponowne zachorowanie. Skłonność do nawrotów jest na tyle charakterystyczna, że rumień zazwyczaj pojawia się w tych samych miejscach, co wcześniej. Obecność toksyn paciorkowców może prowadzić do nieodwracalnego uszkodzenia układu chłonnego, dlatego leczenie nawrotowej róża może wymagać długotrwałej kuracji.

W domu po zakończeniu leczenia, zazwyczaj lekarz zaleci wizytę kontrolną celem oceny skuteczności terapii i ewentualnych powikłań.

Ryzyko zachorowania na różę zwiększa się wraz z osłabieniem odporności organizmu. Dotyczy to zwłaszcza osób starszych, chorych na cukrzycę oraz podatnych na infekcje bakteryjne i wirusowe.

Najprostszym sposobem uniknięcia zachorowania na różę jest skuteczne leczenie wszelkich infekcji, zwłaszcza wywołanych przez paciorkowce, np. anginy.

Należy również dbać o ogólną odporność organizmu poprzez zdrową dietę bogatą w owoce i warzywa, unikanie nałogów oraz regularną aktywność fizyczną.

Regularne badania kontrolne stężenia cholesterolu, ciśnienia tętniczego oraz glukozy we krwi są istotne. Wyniki tych badań mogą pomóc w diagnozie chorób układu sercowo-naczyniowego, które predysponują do zachorowania na różę.

Osoby z niewydolnością krążenia, zwłaszcza z żylakami i zaburzeniami odpływu chłonki, są również grupą podwyższonego ryzyka rozwoju róży. Drobne zmiany skórne u takich osób nie powinny być bagatelizowane, a przewlekłą niewydolność żylną i zakrzepicę w kończynach dolnych należy skutecznie leczyć.

Nie istnieje szczepienie przeciwko róży, ani trwała odporność po przebyciu choroby.