Migrena w pigułce

Migrena to przewlekła choroba neurologiczna charakteryzująca się nawracającymi napadami bólu głowy o umiarkowanym lub dużym nasileniu, często jednostronnego, pulsującego, pogarszanego przez aktywność fizyczną i powiązanego z nadwrażliwością na bodźce. U części osób występuje migrena bez aury, a u około 25–30% — migrena z aurą.

Napad migreny bywa wielofazowy: prodrom (np. wahania nastroju, senność, ziewanie), aura, bólowy ból głowy oraz postdrom (tzw. kac migrenowy). Nie każdy doświadcza wszystkich faz przy każdym epizodzie.

Czym jest aura i skąd się bierze?

Aura to odwracalne, narastające w czasie objawy neurologiczne trwające zwykle 5–60 minut. Najczęściej dotyczą wzroku (ponad 90% przypadków), ale mogą obejmować czucie, mowę, a rzadziej siłę mięśni (hemiplegiczna aura) lub objawy z pnia mózgu (np. zawroty, podwójne widzenie).

Typowe cechy aury:

• stopniowy początek i „rozlewanie się” objawów w ciągu kilku minut,
• następowanie po sobie różnych symptomów (np. wzrokowych, potem czuciowych),
• czas trwania pojedynczego objawu: 5–60 minut,
• objawy dodatnie (migające światła, zygzaki) i/lub ujemne (zaniewidzenie pola widzenia),
• często jednostronność (dotyczy jednej połowy pola widzenia lub jednej strony ciała).

Najlepiej udokumentowany mechanizm aury to tzw. korowa fala depresyjna (ang. cortical spreading depression) — powoli rozchodząca się fala pobudzenia, po której następuje przejściowe „wyciszenie” aktywności kory mózgowej. Ta zjawiskowa elektrofizjologia przekłada się na subiektywne wrażenia, jak zygzaki, mroczki czy drętwienie palców. Ból głowy wynika z aktywacji układu trójdzielno-naczyniowego i uwalniania neuropeptydów (m.in. CGRP), prowadzących do zapalenia neurogennego opon mózgowo-rdzeniowych.

Migrena z aurą: objawy krok po kroku

„migrena z aurą objawy” to jedno z najczęściej wpisywanych haseł w wyszukiwarkach. Poniżej opis najważniejszych, z praktycznymi wskazówkami, kiedy szukać pomocy.

1) Objawy wzrokowe

Najbardziej typowe to:

• migoczące, zygzakowate linie (tzw. fortification spectra),
• mroczki i błyski, „iskrzące” lub falujące obrazy,
• powiększający się ubytek pola widzenia („plama” zasłaniająca fragment),
• deformacje obrazu (np. powiększenie/zmniejszenie, falowanie linii).

Objawy zazwyczaj zaczynają się w centrum pola widzenia i powoli przemieszczają ku obwodowi w ciągu 15–30 minut. Z reguły dotyczą obu oczu (choć subiektywnie „czuje się”, że po jednej stronie). Rzadką odmianą jest migrena siatkówkowa z jednostronnym zaniewidzeniem oka — to stan wymagający oceny okulistycznej.

2) Objawy czuciowe i mowy

• drętwienie, mrowienie, uczucie „mrówek” w palcach jednej ręki, przemieszczające się do ramienia i twarzy,
• zaburzenia mowy (trudność w doborze słów, „plątanie się” języka — afazja),
• rzadziej: osłabienie kończyny (aura hemiplegiczna) lub objawy z pnia mózgu (zawroty, podwójne widzenie, ataksja).

3) Ból głowy i nadwrażliwości

Po aurze zwykle w ciągu 60 minut pojawia się ból — niekiedy wcześniej lub wcale. Klasyczny obraz to jednostronny, pulsujący ból głowy i światłowstręt, nasilany ruchem. Często towarzyszą mu:

• phonofobia (nadwrażliwość na dźwięki) i osmofobia (zapachy),
• nudności, czasem wymioty,
• allodynia (bolesność skóry głowy przy dotyku/grzebieniu).

Po napadzie częste jest „zwieszenie” energii, zamglenie, nadwrażliwość — to tzw. postdrom.

4) Kiedy objawy wymagają pilnej pomocy?

Mimo że aura jest odwracalna, istnieją „czerwone flagi” sugerujące TIA/udar i wymagające pilnej diagnostyki:

• nagły, maksymalny ból „jak grom z jasnego nieba” (wykluczenie krwawienia podpajęczynówkowego),
• nagły, natychmiastowy początek objawów bez stopniowej progresji,
• utrzymujące się (ponad 60 minut) lub postępujące ubytki neurologiczne,
• nowa aura u osoby po 50. roku życia lub duża zmiana charakteru napadów,
• aura wyłącznie z jednym okiem (nagłe, przerywane zaniewidzenie) — pilne okulistyczne/neurologiczne badanie.

Jeśli masz wątpliwości, traktuj sytuację jak stan nagły. Lepiej raz za dużo niż raz za mało.

Najczęstsze czynniki wyzwalające

U wielu osób napady łącznie z aurą „zapraszają” konkretne czynniki wyzwalające. Nie jest to pełna przyczyna, ale raczej iskra w podatnym mózgu. Najczęstsze:

• stres i „odstresowanie” (napad w pierwszy dzień wolny),
• niedobór snu, zbyt długi sen, nieregularny rytm dobowy,
• odwodnienie, pomijanie posiłków, gwałtowne spadki cukru,
• hormony (miesiączka, owulacja; antykoncepcja estrogenowa),
• alkohol (zwłaszcza czerwone wino), dojrzewające sery, wędliny z azotanami, glutaminian, sztuczne słodziki — indywidualnie,
• jasne/kontrastowe światło, migające ekrany, długie patrzenie w monitor,
• zmiany pogody, spadki ciśnienia atmosferycznego,
• intensywne zapachy, dym tytoniowy,
• wysiłek bez rozgrzewki, przeciążenie szyi,
• leki (np. niektóre wazodylatatory) — skonsultuj z lekarzem.

Dzienniczek migrenowy pomaga odkryć własne wzorce i lepiej dopasować profilaktykę.

Jak stawia się rozpoznanie?

Diagnoza opiera się na rozmowie i obrazie klinicznym według kryteriów ICHD-3. Rozpoznanie migreny z aurą wymaga co najmniej dwóch napadów, w których aura obejmuje w pełni odwracalne objawy neurologiczne (wzrokowe, czuciowe, mowy/językowe, ruchowe, pniowe lub siatkówkowe) oraz przynajmniej trzy z poniższych cech:

• stopniowe narastanie co najmniej jednego objawu aury przez ≥5 min,
• występowanie dwóch lub więcej objawów kolejno po sobie,
• każdy objaw trwa 5–60 min,
• co najmniej jeden objaw jednostronny,
• co najmniej jeden objaw dodatni (np. błyski),
• bólowi głowy towarzyszącemu aurze lub następującemu do 60 min po niej.

Badania obrazowe (np. MRI) zleca się przy nietypowym obrazie, pierwszym napadzie po 50. r.ż., zmianie charakteru bólów, nieprawidłowym badaniu neurologicznym lub wątpliwościach diagnostycznych (TIA/udar, napady padaczkowe, inne przyczyny).

Czy migrena z aurą jest groźna?

Największym obciążeniem jest przewlekła niepełnosprawność podczas napadów. Istnieje też nieco zwiększone ryzyko udaru niedokrwiennego u osób z migreną z aurą, zwłaszcza u młodych kobiet palących i stosujących antykoncepcję estrogenową. Ryzyko bezwzględne jest małe, ale:

• unikaj palenia,
• rozważ metody antykoncepcji bez estrogenu (np. progestagenowe, wkładka),
• kontroluj ciśnienie, lipidy, cukier,
• dbaj o regularny styl życia i skuteczne leczenie migreny.

W ciąży napady często łagodnieją, ale decyzje terapeutyczne wymagają omówienia z lekarzem (bezpieczeństwo płodu).

Leczenie migreny z aurą

Skuteczne leczenie migreny łączy strategię doraźną (na napad) i profilaktyczną (między napadami). Zasada: działaj wcześnie, ale rozważnie, by uniknąć nadużywania leków.

Leczenie doraźne (ostre)

• NSAID: ibuprofen, naproksen, diklofenak, kwas acetylosalicylowy — najlepiej przyjąć na początku bólu; często wspiera je kofeina.
• Triptany: sumatryptan, riza-, zolmi-, ele-, frova-, nara-, almo-tryptan. Działają najlepiej, gdy ból już się zaczął; w fazie aury mogą być mniej skuteczne. Przeciwwskazania: choroba wieńcowa, niekontrolowane nadciśnienie, niektóre choroby naczyniowe. W odmianach z ciężką aurą pniową/hemiplegiczną decyzję o stosowaniu podejmuje neurolog.
• Gepanty (antagoniści CGRP): rimegepant, ubrogepant, zavegepant (spray donosowy). Skuteczne, bez wazokonstrykcji; małe ryzyko polekowych bólów z odbicia.
• Ditany: lasmiditan — przydatny, gdy triptany są przeciwwskazane; możliwa senność (zakaz prowadzenia pojazdów przez 8 h po dawce).
• Leki przeciwwymiotne: metoklopramid, prochlorperazyna — na nudności i wymioty; dodatkowo mogą łagodzić ból.
• Neuromodulacja: przezskórna stymulacja nerwu trójdzielnego (np. opaska czołowa), przezskórna stymulacja nerwu błędnego, stymulacja magnetyczna — opcje dla chętnych na metody niefarmakologiczne.

Unikaj nadużywania leków: nie więcej niż ok. 10 dni/miesiąc w przypadku triptanów i preparatów złożonych, 15 dni/miesiąc dla prostych przeciwbólowych. Gepanty wydają się mieć mniejsze ryzyko bólów z odbicia, ale trzymaj się zaleceń lekarza.

Profilaktyka (zapobieganie napadom)

Rozważ, jeśli masz ≥4 dni bólu głowy miesięcznie, ciężkie lub długie napady, przeciwwskazania do leków doraźnych albo znaczne ograniczenie funkcjonowania.

• Leki pierwszego wyboru: beta-blokery (propranolol, metoprolol), topiramat, kwas walproinowy/walproinian (nie w ciąży), candesartan, amitryptylina, wenlafaksyna.
• Terapie ukierunkowane na CGRP: przeciwciała monoklonalne (erenumab, fremanezumab, galkanezumab, eptinezumab) — podawane co 1–3 miesiące; oraz gepanty w profilaktyce (atogepant na co dzień, rimegepant co drugi dzień).
• Toksyna botulinowa A: dla migreny przewlekłej (≥15 dni bólu/miesiąc) w schemacie co 12 tygodni.
• Specyficzne dla aury (off-label): lamotrygina lub werapamil bywa rozważany przy dominujących, długich aurach — decyzja indywidualna.
• Profilaktyka okołomiesiączkowa: krótkie cykle naproksenu, frovatriptanu/naratriptanu lub magnezu w fazie lutealnej mogą zmniejszyć napady.

Styl życia i metody niefarmakologiczne

• Regularność: sen (7–9 h), posiłki, nawodnienie, aktywność fizyczna 3–5 razy/tydz., unikanie nagłych zmian.
• Redukcja stresu: techniki relaksacyjne, uważność, terapia poznawczo-behawioralna.
• Fizjoterapia: zwłaszcza przy współistniejących napięciowych dolegliwościach szyi.
• Suplementy (omów z lekarzem): magnez (np. cytrynian 400–600 mg/d, ostrożnie przy biegunce/chorobach nerek), ryboflawina (B2) 400 mg/d, koenzym Q10 100–300 mg/d. Unikaj nieoczyszczonych preparatów z lepiężnika (hepatotoksyczność).
• Higiena bodźców: przerwy od ekranu, filtry światła niebieskiego, okulary przeciwsłoneczne w ostrym słońcu, ergonomia pracy.
• Domowe sposoby podczas napadu: ciemne, ciche pomieszczenie, zimny okład, nawodnienie, imbir (może łagodzić nudności).

Ustal z lekarzem spersonalizowany plan „A-B-C”: co robisz przy pierwszych objawach (A), po 1–2 godzinach, jeśli nie działa (B), i kiedy zgłaszasz się po pomoc (C).

Życie z migreną z aurą: praktyczne wskazówki

• Dzienniczek migreny: zapisuj daty, godzinę, czynniki wyzwalające, aurę, nasilenie, leki i odpowiedź. To fundament personalizacji leczenia.
• Wczesna interwencja: miej przy sobie „pakiet napadowy” (lek, woda, przekąska, ciemne okulary, stoper do drzemki).
• Plan w pracy/szkole: poinformuj zaufane osoby, ustal „ciche miejsce” i elastyczność w sytuacjach napadowych.
• Bezpieczeństwo: podczas aury unikaj prowadzenia pojazdów lub obsługi maszyn — objawy wzrokowe i drętwienie mogą zaburzać reakcje.
• Hormony i antykoncepcja: omów z ginekologiem opcje bez estrogenu, zwłaszcza jeśli palisz lub masz inne czynniki sercowo-naczyniowe.
• Pandemia ekranów: technika 20-20-20 (co 20 min, 20 s patrz w dal na 6 m), odpowiednia jasność, tryb nocny.

FAQ: najczęstsze pytania o migrenę z aurą

Czy mogę wziąć triptan podczas aury?

Najlepiej przyjąć triptan, gdy zaczyna się ból głowy. U części osób podanie w aurze działa, ale bywa mniej skuteczne. Jeśli aura często nie kończy się bólem, sensowna może być inna strategia (np. gepanty, profilaktyka). Decyzję dopasuj z lekarzem.

Czy migrena z aurą zwiększa ryzyko udaru?

Tak, nieznacznie. Największe względne ryzyko dotyczy młodych kobiet, zwłaszcza palących i stosujących estrogeny. Zaprzestanie palenia, dobór bezpiecznej antykoncepcji i kontrola ciśnienia znacząco je redukują.

Na czym polega różnica między „migreną oczną” a aurą wzrokową?

Potocznie „migrena oczna” bywa mylona z aurą. Typowa aura wzrokowa dotyczy obu oczu (choć po jednej stronie pola widzenia). Jednostronne, przerywane zaniewidzenie JEDNEGO oka wymaga pilnej oceny okulistycznej w kierunku innych przyczyn.

Czy dzieci mogą mieć migrenę z aurą?

Tak. Obraz bywa krótszy, częściej obustronny ból, a między napadami dziecko bywa w pełni zdrowe. Diagnostyka i leczenie są dostosowane do wieku.

Czy częste napady „uszkadzają” mózg?

Migrena nie jest chorobą degeneracyjną. U części osób z migreną widuje się w MRI drobne ogniska naczyniopochodne, ale ich znaczenie kliniczne jest zwykle niewielkie. Kluczowe jest ograniczenie napadów i kontrola czynników naczyniowych.

Podsumowanie

Migrena z aurą to złożona, ale możliwa do okiełznania choroba. Rozpoznanie typowych wzorców aury, identyfikacja czynników wyzwalających, plan leczenia migreny (doraźnego i profilaktycznego) oraz higiena stylu życia pozwalają znacząco zmniejszyć liczbę i dotkliwość napadów. Pamiętaj o „czerwonych flagach” i konsultuj się z lekarzem, zwłaszcza gdy obraz się zmienia. Dobrze prowadzona migrena rzadziej zaskakuje — i rzadziej wyłącza z życia.

Uwaga: Artykuł ma charakter edukacyjny i nie zastępuje porady lekarskiej. W razie nagłych, nowych lub niepokojących objawów skontaktuj się z lekarzem lub wezwij pomoc.