Pałeczka okrężnicy, czyli Escherichia coli, jest bakterią występującą naturalnie w jelitach ludzi i zwierząt. Niestety niektóre szczepy mogą wywołać różne choroby, takie jak biegunka, infekcje układu moczowego czy opon mózgowo-rdzeniowych. Bakteria może być także przyczyną zakażeń szpitalnych, zwłaszcza u osób z przewlekłymi schorzeniami. Jest również markerem zanieczyszczenia wody pitnej. Istnieje kilka patogennych szczepów Escherichia coli, które są odpowiedzialne za ciężkie infekcje. Enterokrwotoczna Escherichia coli (EHEC) jest jednym z typów bakterii powodujących infekcje pokarmowe. Enterotoksynogenna E. coli (ETEC) jest czynnikiem biegunki podróżnych, natomiast enteropatogenna E. coli (EPEC) najczęściej powoduje biegunkę u dzieci. Inne szczepy, takie jak enteroinwazyjna E. coli (EIEC), adherencyjna E. coli (DAEC) czy uropatogenna E. coli, mogą prowadzić do różnych infekcji, takich jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy zapalenie dróg moczowych.

W Polsce rocznie stwierdza się wiele zakażeń Escherichia coli, zarówno wywołujących biegunkę, jak i powodujących ciężkie infekcje. W Stanach Zjednoczonych także odnotowuje się wiele przypadków zakażeń E. coli, często prowadzących do powikłań. Bakteria ta jest poważnym problemem zarówno w szpitalach, jak i w populacji ogólnej.

1. Zakażenia biegunkowe

• Enterokrwotoczna - Początek objawów występuje po 1-10 dniach, zazwyczaj po 3-4 dniach. Pierwszym objawem jest biegunka, często z krwią, bóle brzucha, wymioty, umiarkowana gorączka. Choroba trwa zazwyczaj 5-7 dni. U 5-10% chorych, po zakończeniu biegunki, może rozwinąć się zespół hemolityczno-mocznicowy, prowadzący do uszkodzenia nerek.
• Enteroagregacyjna produkująca toksynę Shiga - Szczep wyizolowany podczas epidemii w Niemczech w 2011 r. - objawy podobne do zakażenia enterokrwotocznego, lecz częściej zespoły hemolityczno-mocznicowe były bardziej powszechne.
• „Czerwonka wywołana przez ” spowodowana przez enteroinwazyjną , wywołująca krwawą biegunkę. Obecne są również gorączka, bóle brzucha i bolesne parcie na stolec.
• „Biegunka podróżnych” najczęściej spowodowana przez enterotoksynogenną lub enteroagregacyjną - okres wylęgania wynosi 1-2 dni; stolce są wodniste, z kurczowymi bólami brzucha, objawy odwodnienia są obecne. Choroba trwa zazwyczaj 3-4 dni.
• Biegunki wieku dziecięcego spowodowane EAggEC, EAEC, EPEC - zazwyczaj wodniste, trwające nawet do 2 tygodni, czasami z gorączką.

2. Zakażenie układu moczowego szczepami uropatogennymi objawia się częstym oddawaniem moczu, nagłym parciem na mocz, pieczeniem cewki moczowej. W przypadku zaawansowanej infekcji możliwe jest odmiedniczkowe zapalenie nerek, które powoduje wysoką gorączkę i bóle pleców.

3. Zakażenie „fizjologiczną”

• Zapalenie płuc zwykle zajmuje dolne płaty i może powodować powstanie ropniaka. Objawami zapalenia płuc są gorączka, duszność, przyspieszone oddychanie.
• Zapalenie otrzewnej o etiologii objawia się gorączką, silnym bólem brzucha, zatrzymaniem gazów i stolca. W badaniu stwierdza się tzw. objawy otrzewnowe.
• Objawami ostrego zapalenia dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego są gorączka, ból brzucha oraz żółtaczka.

4. z antygenem K1 i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u noworodków może objawiać się gorączką, żółtaczką, bezdechem, wymiotami, sennością, drgawkami i sztywnością karku u starszych dzieci.

Jeśli zauważysz jakiekolwiek z wymienionych objawów, koniecznie skonsultuj się z lekarzem.

Rozpoznanie infekcji wywołanej przez bakterię jest możliwe poprzez wykonanie odpowiednich badań mikrobiologicznych lub bezpośrednich analiz materiałów biologicznych, takich jak kał, mocz, krew, plwocina, płyn mózgowo-rdzeniowy lub aspirat z ropnia. Możliwa jest identyfikacja konkretnego szczepu bakterii oraz wykrycie toksyny Shiga. W dodatkowych badaniach, w zależności od typu szczepu i lokalizacji infekcji, może być obserwowana obecność leukocytów w kału, moczu czy płynie mózgowo-rdzeniowym, oraz podwyższone wartości parametrów zapalnych, takie jak białko C-reaktywne, prokalcytonina czy fibrynogen. W przypadku podejrzenia zapalenia płuc pomocne może być wykonanie zdjęcia rentgenowskiego klatki piersiowej, natomiast przy infekcjach wewnątrzbrzusznych wskazana jest tomografia komputerowa.

Podstawą terapii biegunki wywołanej zakażeniem bakterią jest uzupełnianie płynów. Antybiotyki nie są zazwyczaj konieczne, ale są niewskazane w przypadku szczepów produkujących toksynę Shiga ze względu na ryzyko wystąpienia zespołu hemolityczno-mocznicowego. Leki przeciwbiegunkowe, takie jak loperamid, mogą również zwiększyć to ryzyko. Infekcje spowodowane innymi szczepami wymagają terapii antybiotykowej. W niektórych przypadkach może być potrzebne leczenie chirurgiczne, drenaż ropnia lub wsparcie oddechowe za pomocą respiratora.

Prognoza dotycząca całkowitego wyleczenia zależy od zaangażowanych narządów, stopnia zaawansowania infekcji i czasu odpowiedniego leczenia. Bakterie mogą być izolowane z kału zdrowych osób nawet po wielu tygodniach ustąpienia objawów w niektórych przypadkach. U dzieci okres nosicielstwa zazwyczaj trwa dłużej niż u dorosłych. Zespół hemolityczno-mocznicowy związany z zakażeniem szczepami producentów toksyny Shiga ma kilku procentową śmiertelność, a posocznica u noworodków wywołana szczepem K1 wiąże się z 8% ryzykiem zgonu.

W przypadku pacjentów, którzy przeszli zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, może być potrzebna rehabilitacja i obserwacja celem wykrycia ewentualnych deficytów neurologicznych. Dalsze postępowanie po przebyciu innych zakażeń jest oceniane indywidualnie.

Aby uniknąć infekcji bakterią Escherichia coli enterokrwotoczną należy konsekwentnie myć ręce po skorzystaniu z toalety lub po zmianie pieluch, jak również przed przygotowaniem posiłków. Mięso powinno być dokładnie dopieczone/dogotowane, a surowe, niepasteryzowane mleko, produkty mleczne i soki (np. świeży sok jabłkowy) powinny być unikane. Należy również unikać połykania wody podczas pływania w jeziorach, stawach i basenach.

Aby zapobiec tzw. biegunce podróżnych, należy przestrzegać zasad higieny, takich jak częste mycie rąk mydłem lub stosowanie środków dezynfekcyjnych na bazie alkoholu, zwłaszcza przed posiłkami. Zaleca się picie wody butelkowanej, przegotowanej lub oczyszczonej chemicznie, unikanie picia wody z kranu i lód z nieznanego źródła wody, oraz stosowanie wody butelkowanej, przegotowanej lub oczyszczonej chemicznie do mycia naczyń, płukania jamy ustnej, mycia owoców i warzyw, przygotowywania posiłków oraz kostek lodu. Spożywanie żywności z oryginalnego opakowania lub świeżo przygotowanej i podgrzewanej oraz unikanie surowego mięsa i owoców morza, nieobranych owoców i warzyw również jest zalecane.