Co to jest i jakie są przyczyny?
Uchyłki stanowią formę cienkościennych "woreczków" o średnicy około 1 cm, które wypuklają się na zewnątrz głównej części jelita grubego, znanego jako okrężnica. Ich liczba może się różnić od kilku do kilkudziesięciu. Pojawiają się u dorosłych osób po wielu latach spożywania diety ubogoresztkowej, charakterystycznej dla obecnych nawyków żywieniowych.
Uważa się, że uchyłki są spowodowane niewystarczającym wypełnieniem jelita pokarmem, co zwiększa ciśnienie w jelicie i powoduje pogrubienie jego ścian. Uchyłki jelita grubego są uznawane za chorobę cywilizacyjną, a ich rozwój może być również wpływany przez czynniki genetyczne.
Jak często występują?
Poszerzenia jelita grubego są jednym z najczęstszych problemów związanych z przewodem pokarmowym. Ich częstość wzrasta wraz z wiekiem i może dotyczyć nawet 50% osób po 60. roku życia.
Jak się objawiają?
Około 60% osób z uchyłkami nie ma żadnych objawów chorobowych (uchyłkowatość bezobjawowa). Uchyłki są wykrywane u nich przypadkowo, na przykład podczas kolonoskopii. Pozostałe przypadki to pacjenci z objawową chorobą uchyłkową (20-30%) oraz pacjenci z powikłaniami (5-10%).
Choroba uchyłkowa okrężnicy manifestuje się:
- bólami brzucha,
- wzdęciami,
- zaburzeniami rytmu wypróżnień (biegunka lub zaparcia stolca).
Niekiedy mogą wystąpić krótkotrwałe epizody zatrzymania stolca i gazów.
Zapalenie uchyłków objawia się również gorączką i bolesnym guzem w lewej dolnej części brzucha.
Inne powikłania obejmują:
- ropień śródbrzuszny,
- przedziurawienie jelita grubego,
- pełną niedrożność przewodu pokarmowego.
Odrębnym powikłaniem niezwiązanym z zapaleniem jest krwawienie z uchyłków, które manifestuje się obecnością krwi w stolcu lub wypróżnieniami czystą krwią lub skrzepami.
Co robić w przypadku wystąpienia objawów?
Jeśli odczuwasz nawracające bóle w lewej połowie brzucha, które towarzyszą Ci wzdęcia i zaparcia, konieczna jest wizyta u lekarza, aby potwierdzić diagnozę choroby uchyłkowej okrężnicy.
Jeżeli doświadczasz bardziej nasilonych objawów, takich jak silne bóle brzucha, gorączka, zatrzymanie wypróżnień i gazów, konieczna może być pilna konsultacja chirurgiczna.
W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie?
Uchyłkowatość okrężnicy jest często diagnozowana podczas rutynowej kolonoskopii, tomografii komputerowej jamy brzusznej i miednicy mniejszej, lub procedury wlewu kontrastowego doodbytniczego.
Uchyłki mogą być również obserwowane za pomocą ultrasonografii jamy brzusznej. Jeśli istnieje podejrzenie zapalenia uchyłków, kluczowym badaniem diagnostycznym jest tomografia komputerowa jamy brzusznej i miednicy mniejszej. Ultrasonografia jamy brzusznej (USG) może potwierdzić obecność powikłań, takich jak ropień. Kolonoskopia nie jest zalecana u pacjentów z podejrzeniem zapalenia uchyłków.
Dodatkowo, wyniki prostych badań krwi, takich jak przyspieszona OB, zwiększone CRP i liczba krwinek białych, mogą wskazywać na obecność zapalenia. Uchyłki jelita grubego (zdjęcie z badania endoskopowego)
Jakie są sposoby leczenia?
Niepowikłaną chorobę uchyłkową leczy się ambulatoryjnie za pomocą leków rozkurczowych i przeciwbólowych (paracetamol).
Zapalenie uchyłków może być leczone w domu – zaleca się dietę płynną lub małoresztkową oraz stosowanie leków podobnie jak przy niepowikłanej chorobie uchyłkowej. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić antybiotykoterapię doustną.
W ciężkich lub powikłanych przypadkach zapalenia uchyłków konieczna jest hospitalizacja, stosowanie ściśłej diety oraz antybiotykoterapia dożylna.
Inne powikłania – ropień śródbrzuszny, perforacja jelita i przetoka między pętlami jelit – wymagają leczenia chirurgicznego (często w trybie nagłym). Konieczność operacji może wynikać z nawracającego zapalenia uchyłków bez dodatkowych powikłań, chociaż takie leczenie jest stosowane rzadko.
Większość krwotoków (80%) z uchyłków zatrzymuje się samoistnie. U niektórych pacjentów może być konieczne przetoczenie krwi, szybka kolonoskopia ze środkami hemostatycznymi lub czasami interwencja chirurgiczna.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?
Nie jest możliwe usunięcie uchyłków okrężnicy poprzez leczenie zachowawcze. Nawet operacja usunięcia fragmentu okrężnicy z uchyłkami nie gwarantuje całkowitego wyleczenia, ponieważ mogą pozostać inne uchyłki lub nowe mogą się tworzyć w pozostałych częściach jelita grubego.
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia?
Osoby cierpiące na uchyłki jelitowe powinny regularnie odwiedzać lekarza i poddawać się kontroli. Aby skutecznie leczyć najczęstszą postać niepowikłanej choroby uchyłkowej, konieczne jest regularne spożywanie błonnika, unikanie zaparć oraz picie dużej ilości płynów. Istotne jest również utrzymywanie regularnej aktywności fizycznej i zdrowej wagi.
Co zrobić, aby uniknąć zachorowania?
Jedynym, niepotwierdzonym, sposobem na uniknięcie rozwoju uchyłków jelita grubego jest spożywanie od dzieciństwa diety bogatej w błonnik, takiej jak ciemne gatunki chleba, warzywa i owoce. Dieta ta może również zapobiec niektórym powikłaniom choroby uchyłkowej.
Większość osób z uchyłkami jelita grubego nie ma żadnych objawów. Niemniej jednak, powikłania takie jak zapalenie uchyłków, ropień śródbrzuszny czy krwotok jelitowy mogą być groźne, zwłaszcza u osób starszych i obciążonych innymi chorobami.
Uchyłki jelita grubego są trwałymi zmianami strukturalnymi i nie można ich usunąć za pomocą diety czy leków. Operacja chirurgiczna może jedynie ograniczyć liczbę uchyłków, jednak część z nich może pozostać lub nawet się powiększyć.
Nie ma dowodów potwierdzających zwiększone ryzyko powikłań choroby uchyłkowej w przypadku spożycia ziarnistych pokarmów. Badania skoncentrowały się bardziej na zapaleniu, przedziurawieniu i krwawieniu z uchyłków.
Uchyłki same w sobie nie stanowią przeciwwskazania do wykonania kolonoskopii. Jedynym ograniczeniem może być obecność zapalenia uchyłków, jednak po jego ustąpieniu kolonoskopię można bez problemu przeprowadzić.
Rola probiotyków w leczeniu choroby uchyłkowej jest nadal dyskusyjna. Mogą one przynieść poprawę objawów u niektórych pacjentów, jednak ich działanie jest raczej pomocnicze i nie powinno być traktowane jako główna metoda leczenia.