Jądro jest organem umieszczonym w mosznie, którego funkcją jest produkcja plemników. Towarzyszy mu niewielki narząd zwany najądrzem, który przechowuje nasienie wyprodukowane przez jądro oraz produkuje wydzielinę, która zapewnia dojrzewanie plemników.

Zapalenie jądra może być spowodowane infekcją wirusową lub bakteryjną. Najczęstszą przyczyną zapalenia jądra jest wirus świnki, towarzyszący wirusowemu zapaleniu ślinianek przyusznych. Zakażenie bakteryjne, często jako powikłanie zapalenia najądrza, jest kolejną przyczyną zapalenia jądra.

Choroby przenoszone drogą płciową, takie jak rzeżączka i chlamydie, mogą również wywołać zapalenie jądra. Zapalenie jądra często występuje po zapaleniu najądrza, które sąsiaduje z jądrem. W takich przypadkach mówimy o „zapaleniu jądra i najądrza”.

Zapalenie jądra występuje u około 25-30% chłopców i 70% dorosłych mężczyzn chorujących na świnkę. Najbardziej powszechne jest u młodych mężczyzn w wieku 17-40 lat, którzy chorują na choroby przenoszone drogą płciową. Natomiast bakteryjne zapalenie jądra częściej występuje u mężczyzn powyżej 60. roku życia z chorobami gruczołu krokowego.

Zapalenie jądra zazwyczaj jest ostre. Objawia się bólem w mosznie, zazwyczaj po jednej stronie, z obrzękiem połowy moszny oraz bolesnością podczas dotykania. Skóra moszny może być zaczerwieniona, a jądro po chorej stronie uniesione oraz powiększone. Czasami obecna jest krew w nasieniu.

Może towarzyszyć zakażeniu układu moczowego (częstsze parcie na mocz, ból lub pieczenie podczas oddawania moczu) lub zapaleniu cewki moczowej (pieczenie cewki moczowej, wydzielina z cewki moczowej). Objawy mogą przypominać również zapalenie gruczołu krokowego (ból w kroczu lub u nasady członka).

Generalne objawy choroby mogą obejmować gorączkę, ogólne złe samopoczucie, nudności, ból głowy. Zazwyczaj są one wynikiem zakażenia układu moczowego lub zapalenia gruczołu krokowego.

Świnka zapalenie jądra występuje zwykle 4-6 dni po objawach świnki (ale może pojawić się nawet do 10 dni).

Zapalenie jądra może być poprzedzone przewlekłym zapaleniem najądrza. Wtedy przez długi czas (tygodnie) występuje lekki ból w mosznie, który często ustępuje i powraca, a w miejscu najądrza można wyczuć tkliwe lub niebolesne zgrubienie.

Pojawienie się bólu w okolicy moszny, obrzęku moszny lub powiększenia jądra powinno skłonić do natychmiastowej wizyty u lekarza, ponieważ zazwyczaj jest to objaw poważnej choroby, która wymaga diagnozy i leczenia. Konieczne jest wykluczenie skrętu jądra, który wymaga natychmiastowej interwencji medycznej, aby uniknąć utraty jądra.

Zignorowanie objawów lub próby samodzielnego leczenia mogą pogorszyć sytuację i spowodować powikłania, takie jak ropień moszny, utrata jądra lub trwała niepłodność.

Objawy zapalenia jądra mogą wskazywać na wytworzenie się wodniaka jądra spowodowanego zapaleniem. Badanie fizykalne pozwala lekarzowi zdiagnozować potencjalne problemy ze zdrowiem mężczyzny. Zwykle informacje od pacjenta i badanie lekarskie są wystarczające do rozpoznania zapalenia jądra.

W celu potwierdzenia diagnozy lekarz może zlecić badania diagnostyczne, takie jak USG moszny, badanie moczu oraz posiew lub badanie wydzieliny z cewki moczowej. Jest to istotne zwłaszcza w przypadku podejrzenia zakażenia układu moczowego.

Leczenie wspomagające polega na odpoczynku, idealnie na leżeniu w łóżku z uniesieniem moszny, a w trakcie aktywności noszenie bardziej przylegającej bielizny, aby moszna była stabilna i podtrzymana. Obrzęk i dyskomfort można zmniejszyć poprzez stosowanie zimnych okładów oraz leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych (takich jak ibuprofen, naproksen, paracetamol). Zimne okłady należy stosować kilka razy dziennie przez około kilkanaście minut. Nie wolno przykładać lodu bezpośrednio do skóry (należy owinąć go w ręcznik lub ściereczkę), aby uniknąć odmrożeń skóry.

W przypadku świnkowego zapalenia jądra, powyższe postępowanie stanowi jedyny sposób postępowania. Nie zaleca się stosowania antybiotyków. Poprawa może wystąpić po kilku dniach, a ostre objawy zazwyczaj ustępują w ciągu 10 dni. Choć niewielkie dolegliwości i ból jądra mogą utrzymywać się nawet kilka tygodni.

Jeśli zapalenie jądra jest spowodowane zakażeniem przenoszonym drogą płciową i występują również objawy zapalenia cewki moczowej, lekarz zaleca antybiotyk stosowany w leczeniu zapalenia cewki moczowej. Często nie jest pewne, czy jest to zapalenie rzeżączkowe czy nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej. Dlatego lekarz zazwyczaj zaleca lek skuteczny w obu postaciach zapalenia cewki moczowej, czyli jednorazowe doustne podanie azytromycyny.

Jeśli wiadomo, że to zapalenie rzeżączkowe, lekarz może polecić inny lek, na przykład doustne podanie cyprofloksacyny lub ofloksacyny przez 7 dni, bądź jednorazowy domięśniowy zastrzyk ceftriaksonu. Jeśli jest to zapalenie nierzeżączkowe, lekarz może zalecić doustne podanie doksycykliny przez 7 dni. W takim przypadku konieczne jest również leczenie wszystkich partnerów seksualnych mężczyzny.

W przypadku jednoczesnego zakażenia układu moczowego, lekarz zazwyczaj zleca antybiotyk z grupy fluorochinolonów (na przykład cyprofloksacynę, ofloksacynę) przez 10-14 dni. Jeśli wykonano badanie posiewu moczu, antybiotyk jest dobierany na podstawie wyników tego badania. W przypadku wystąpienia ropnia w mosznie, może być konieczne wykonanie zabiegu chirurgicznego. W skrajnych przypadkach konieczne może być nawet usunięcie jądra i najądrza, gdy dochodzi do ciężkiego ropnego zapalenia lub martwicy jądra.

Dolegliwości i symptomy wirusowego zapalenia jądra często ustępują w ciągu 10 dni.

W przypadku zapalenia bakteryjnego lub zakażenia przenoszonego drogą płciową, ostry objawy zwykle ustępują po zastosowaniu odpowiedniego antybiotyku w odpowiedniej dawce i przez zalecany czas. Ważne jest kontynuowanie całego leczenia antybiotykiem, nawet jeśli pacjent czuje się lepiej.

Gdy zapalenie jądra było spowodowane zakażeniem przenoszonym drogą płciową, konieczne jest leczenie partnerów seksualnych.

W około połowie przypadków jądro może być nieco mniejsze po zapaleniu.

Skutkiem wirusowego zapalenia jądra i najądrza może być obniżona płodność (do 10% mężczyzn) i rzadko bezpłodność w przypadku zajęcia obu jąder.

Zapalenie jądra może prowadzić do wodniaka jądra.

Należy słuchać wskazówek lekarza. Kontrolna wizyta może być przepisana po zakończeniu terapii (zwykle po około 2 tygodniach) w celu oceny skuteczności leczenia oraz upewnienia się, że partnerzy seksualni również zostali leczeni, jeśli było to konieczne.

Jeśli objawy nie ustąpiły całkowicie, konieczne może być przeprowadzenie badań diagnostycznych układu moczowo-płciowego.

Należy stosować zasady bezpiecznego seksu. Używanie prezerwatywy w dużym stopniu pomaga w ochronie partnerów przed przeniesieniem infekcji. Im więcej partnerów seksualnych, zwłaszcza przypadkowych, tym większe ryzyko zakażenia.

Nie istnieje skuteczny sposób zapobiegania zapaleniu jądra spowodowanego przez wirusowe zapalenie przyusznic (świnkę), gdy chłopiec lub mężczyzna zachoruje na świnkę. Jedynym sposobem prewencji jest szczepienie ochronne przeciwko śwince. W Polsce używa się szczepionki potrójnej (świnka, odra, różyczka) i dzieci są szczepione zgodnie z kalendarzem szczepień (po ukończeniu pierwszego roku życia oraz w 10. roku życia).

U starszych mężczyzn skuteczne leczenie chorób gruczołu krokowego, które prowadzą do trudności z odpływem moczu z pęcherza, zapobiega zakażeniu układu moczowego i zapaleniu jądra, które może być jego konsekwencją.