Występujące w jelicie grubym uchyłki to cienkościenne „woreczki” o średnicy około 1 cm, wypuklające się na zewnątrz okrężnicy. Ich liczba może się różnić, od kilku do kilkudziesięciu. Są rezultatem wieloletniego spożywania diety ubogoresztkowej, charakterystycznej dla dzisiejszych nawyków żywieniowych. Tego rodzaju pokarm słabo wypełnia jelito, zwiększając w nim ciśnienie i pogrubiając ściany jelita.

Uchyłki jelita grubego uważane są za objaw choroby cywilizacyjnej, gdzie pewną rolę mogą odgrywać także czynniki genetyczne.

Problemy z uchyłkami jelita grubego są powszechne i zwiększają się wraz z wiekiem, osiągając poziom aż do 50% po ukończeniu 60. roku życia.

Około 60% osób z uchyłkami nie ma żadnych objawów chorobowych (uchyłkowatość bezobjawowa). Uchyłki są często wykrywane przypadkowo, np. podczas kolonoskopii. Pozostałe przypadki to pacjenci z objawową chorobą uchyłkową (20–30%) oraz pacjenci z powikłaniami (5–10%).

Choroba uchyłkowa okrężnicy objawia się:

• bólami brzucha,
• wzdęciem,
• zaburzeniami rytmu wypróżnień (biegunką lub zaparciem stolca).

Niekiedy występują krótkotrwałe epizody zatrzymania stolca i gazów.

Zapalenie uchyłków często towarzyszy gorączka i bolesny guz w lewej dolnej części brzucha.

Inne powikłania to:

• ropień śródbrzuszny,
• przedziurawienie jelita grubego,
• niedrożność przewodu pokarmowego.

Odrębnym powikłaniem niezwiązanym z zapaleniem jest krwawienie z uchyłków, objawiające się obecnością krwi w stolcu albo wypróżnieniami czystą krwią lub skrzepami.

Należy skonsultować się z lekarzem w przypadku nawracających bólów w lewej połowie brzucha, towarzyszących wzdęciu i zaparciu stolca. Konieczne są badania potwierdzające diagnozę choroby uchyłkowej okrężnicy.

W przypadku silniejszych objawów, takich jak silne bóle brzucha, gorączka, zatrzymanie wypróżnień i gazów, konieczna jest pilna konsultacja chirurgiczna.

Uchyłki okrężnicy mogą być przypadkowo zdiagnozowane podczas kolonoskopii, tomografii komputerowej jamy brzusznej i miednicy mniejszej lub w trakcie wlewu kontrastowego doodbytniczego. Czasami uchyłki można także zidentyfikować za pomocą ultrasonografii jamy brzusznej.

Głównym badaniem diagnostycznym przy podejrzeniu zapalenia uchyłków jest tomografia komputerowa jamy brzusznej i miednicy mniejszej. Ultrasonografia brzucha może potwierdzić obecność powikłań, takich jak ropień. Kolonoskopia nie jest zalecana u pacjentów z objawami zapalenia uchyłków. Wyniki prostych badań krwi mogą również wskazywać na zapalenie, takie jak przyspieszony OB, zwiększone stężenie CRP i zwiększona liczba krwinek białych.

Niepowikłaną chorobę uchyłkową można leczyć ambulatoryjnie poprzez stosowanie leków rozkurczowych oraz przeciwbólowych, takich jak paracetamol. W przypadku zapalenia uchyłków zaleca się dietę płynną lub ubogoresztkową oraz stosowanie tych samych leków, co w niepowikłanej postaci tej choroby. Czasami konieczne może być również przyjmowanie antybiotyków doustnie.

W sytuacjach ciężkich lub w przypadku powikłań zapalenia uchyłków konieczna może być hospitalizacja pacjenta, specjalna dieta oraz antybiotykoterapia dożylna.

Gdy występują inne powikłania, takie jak ropień śródbrzuszny, perforacja jelita czy przetoka między pętlami jelit, niezbędne może być leczenie operacyjne, często w trybie pilnym. Operacja może być również wskazana w przypadku nawracającego zapalenia uchyłków bez dodatkowych komplikacji, jednak zwykle jest stosowana dość rzadko.

Większość krwotoków z uchyłków (80%) ustaje samoistnie. W niektórych przypadkach konieczne może być przetoczenie krwi, natychmiastowa kolonoskopia z interwencją tamującą krwawienie lub także operacja.

Nie można wyeliminować uchyłków okrężnicy za pomocą leczenia zachowawczego. Nawet po operacji usunięcia fragmentu okrężnicy z uchyłkami nie zawsze można osiągnąć pełne wyleczenie, ponieważ pozostałe uchyłki pozostają lub nowe tworzą się w innych częściach jelita grubego.

U ludzi cierpiących na uchyłki jelita grubego istotne jest regularne monitorowanie i śledzenie przez lekarza. Aby skutecznie leczyć najczęstsze postaci niepowikłanej choroby uchyłkowej, konieczne jest regularne spożywanie błonnika, unikanie zaparć oraz picie dużej ilości płynów.

Zachowanie regularnej aktywności fizycznej i zdrowej masy ciała jest również istotne.

Jedynym, niepotwierdzonym sposobem zapobiegania rozwojowi uchyłków okrężnicy jest spożywanie od dzieciństwa diety bogatoresztkowej, zawierającej ciemne gatunki chleba, warzywa i owoce. Tego rodzaju pożywienie może zapobiec części powikłań choroby uchyłkowej.

Czy choroba uchyłkowa jest groźna?

Większość osób z uchyłkami jelita grubego nie wykazuje żadnych objawów. Leczenie jest zazwyczaj proste i skuteczne, ale potencjalnie niebezpieczne są powikłania takie jak zapalenie uchyłków, ropień śródbrzuszny, niedrożność, przedziurawienie i krwotok jelitowy, szczególnie u osób starszych z innymi chorobami.

Czy leczenie może prowadzić do zniknięcia uchyłków?

Uchyłki jelita grubego to trwałe zmiany strukturalne, których nie można usunąć za pomocą diety lub leków. Operacja może zmniejszyć liczbę uchyłków, ale nie usuwa ich całkowicie, a część może pozostać lub nowe mogą się tworzyć.

Czy ziarniste pokarmy zwiększają ryzyko powikłań choroby uchyłkowej?

Nie ma dowodów potwierdzających, że pestki i ziarna zboża lub kukurydzy zwiększają ryzyko powikłań choroby uchyłkowej. Badania skupiały się głównie na związku między spożyciem tych produktów a zapaleniem, przedziurawieniem i krwawieniem z uchyłków.

Czy uchyłki są przeciwwskazaniem do kolonoskopii?

Same uchyłki nie stanowią przeciwwskazania do kolonoskopii. Jedynym ograniczeniem jest obecność zapalenia uchyłków, ale gdy ustąpi (po około 6-8 tygodniach), kolonoskopię można przeprowadzić i zaleca się to zrobić.

Jakie znaczenie mają probiotyki w leczeniu choroby uchyłkowej?

Rola probiotyków w chorobie uchyłkowej jest kwestią dyskusyjną. Mogą one poprawić objawy u niektórych pacjentów z uchyłkami, ale są raczej formą wspomagającą, a nie głównym lub jedynym sposobem leczenia.