Skrzydlik to degeneracyjna zmiana wewnątrz spojówki oka, polegająca na wrostaniu tkanki włóknisto-naczyniowej w rogówkę. Nazwa ta została nadana ze względu na podobieństwo do skrzydła owada. Część skrzydlika leżąca na rogówce nazywa się głową, natomiast część umiejscowioną na twardówce określa się jako podstawę. Skrzydlik spowodowany jest ekspozycją na promieniowanie UV oraz działaniem wiatru i kurzu. Wśród czynników rozwoju tej choroby uwzględnia się również wpływ miejscowej niewydolności komórek macierzystych rogówki.

Skrzydlik może być pierwotny lub wtórny (nawrotowy), albo prawdziwy lub rzekomy. Skrzydlik prawdziwy łączy się z rogówką na całej swojej powierzchni, natomiast rzekomy jest przytwierdzony do rogówki tylko wierzchołkiem i powstaje na przykład w wyniku oparzeń lub owrzodzeń rogówki.

Podobną zmianą znajdującą się w przejściu twardówki w rogówkę jest tłuszczyk (pinguecula). Obie zmiany mają tendencję do wzrostu i dlatego mogą powodować niepokój u pacjentów, jednak nie są to zmiany złośliwe.

Częstość występowania skrzydlika zależy od lokalizacji geograficznej w stosunku do równika. W obszarach bliskich równika skrzydlik występuje u 5–15% populacji, podczas gdy w Polsce dotyczy to mniej niż 2% ludności. Czynnikiem zwiększającym ryzyko wystąpienia jest ekspozycja na promieniowanie UV oraz praca na zewnątrz. Skrzydlik częściej występuje u mężczyzn.

Małe zmiany w oku, nazywane również skrzydlikami, zazwyczaj nie powodują żadnych objawów. Jednak gdy zaczną rosnąć w rogówkę, mogą pojawić się objawy dyskomfortu, takie jak światłowstręt, uczucie ciała obcego pod powiekami oraz łzawienie. W zaawansowanym stadium choroby możliwe jest nawet pogorszenie ostrości wzroku oraz podwójne widzenie. Chorobę można zauważyć na przykład poprzez pojawienie się włóknisto-naczyniowej błony w szparze powiekowej. Zwykle jest ona widoczna od strony nosa i przybiera kształt trójkąta, którego wierzchołek skierowany jest w stronę centrum rogówki. Skrzydlik, rosnąc w rogówkę, uszkadza jej strukturę, co prowadzi do utraty przezroczystości oraz zmiany kształtu. Jeśli zmiana zasłania źrenicę, może to skutkować znaczną utratą ostrości wzroku.

Tłuszczyk natomiast to zgrubienie spojówki o kolorze żółtoszarym i średnicy 2–3 mm. W przeciwieństwie do skrzydlika, tłuszczyk to zwyrodnienie niepostępujące w stronę rogówki, które bardzo rzadko wymaga interwencji chirurgicznej.

Jeżeli zauważysz jakiekolwiek nietypowe zmiany w wyglądzie rogówki, konieczne jest skonsultowanie się z okulistą w celu przeprowadzenia właściwych badań i ustalenia diagnozy. Ostateczne rozpoznanie może postawić jedynie lekarz okulista.

Lekarz dokonuje diagnozy na podstawie wywiadu oraz badania w lampie szczelinowej. Rozpoznanie możliwe jest do ustalenia w podstawowym gabinecie okulistycznym, jak i u lekarza rodzinnego.

Postępowanie zależy od rozmiaru skrzydlika. Niewielkie, płaskie skrzydliki nie wymagają interwencji chirurgicznej, ale można stosować okulary z filtrem UV i sztuczne łzy. W przypadku przekrwionych zmian można również użyć kropli kortykosteroidów. Leczenie chirurgiczne jest zalecane w przypadku szybkiego wzrostu zmiany w kierunku centrum rogówki, prowadzącego do postępującego astygmatyzmu. Zaleca się wycięcie zmiany wraz z przeszczepieniem spojówki, rąbka rogówki lub błony owodniowej.

Rzadko konieczna jest operacja tłuszczyka, ale stan zapalny w jego obrębie może reagować na krótkotrwałe stosowanie kropli kortykosteroidowych. W przypadku ubytków brzeżnej części rogówki lub kosmetycznych problemów, konieczne może być usunięcie tłuszczyka.

Jeśli zdecydujesz się na operacyjne usunięcie skrzydlika, należy pamiętać, że częstość powrotu po takiej procedurze sięga nawet 80%. Istnieje wiele różnych technik usuwania skrzydlika, co jedynie potwierdza ich niską skuteczność.

Kontrolne konsultacje z lekarzem okulistą co trzy miesiące są istotne, w przypadku powtórzenia objawów należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem okulistą.

W celu ochrony przed skrzydlikiem zaleca się noszenie okularów ochronnych z filtrem UV, zwłaszcza w warunkach ekstremalnego nasłonecznienia, wiatru i pyłu. Okulary ochronne są niezbędne także podczas aktywności sportowych i rekreacyjnych, takich jak pływanie, tenis, narciarstwo czy żeglarstwo.