Rak płaskonabłonkowy skóry to złośliwy nowotwór pochodzenia nabłonkowego, który zazwyczaj rozwija się powoli, ale może dawać przerzuty do innych narządów. Jest częściowo zbudowany z komórek rogowaciejących, podobnych do zdrowego naskórka. Najczęściej występuje u osób rasy białej. Dawna nazwa tego nowotworu to rak kolczystokomórkowy skóry.

Rak płaskonabłonkowy skóry jest drugim najczęstszym typem nowotworu skóry, po raku podstawnokomórkowym.

Dokładna częstość występowania tego rodzaju raka jest trudna do oszacowania, ponieważ wczesne przypadki mogą pozostać niezdiagnozowane i niezgłoszone.

Najważniejszymi czynnikami sprzyjającymi rozwojowi raka płaskonabłonkowego skóry są:

predyspozycje genetyczne, promieniowanie UVB, ekspozycja na słońce, wiek, płeć męska, jasna karnacja skóry, leczenie osłabiające odporność oraz obecność blizn i trudno gojących się ran.

Rak skóry płaskonabłonkowy często występuje na odsłoniętych częściach ciała, takich jak twarz, plecy, ramiona i górna warga. Może przybierać różne formy, m.in. rogowaciejącą, łuszczącą, guzkową, owrzodzoną. W razie podejrzenia tego rodzaju raka zaleca się chirurgiczne usunięcie zmiany i badanie pod mikroskopem.

Jeśli zmiana jest dużej wielkości, lekarz może pobrać wycinek. W przypadku podejrzenia zajęcia węzłów chłonnych, sugeruje się wykonanie USG i ewentualnie biopsję. Dodatkowo, po potwierdzeniu nowotworu, konieczne jest przeprowadzenie diagnostyki w poszukiwaniu przerzutów.

Terapia większości pacjentów z nowotworem płaskonabłonkowym skóry polega na przeprowadzeniu prostej operacji usunięcia zmiany ze zdrową tkanką otaczającą (najlepiej z marginesem około 1 cm, chociaż nie zawsze jest to możliwe we wszystkich miejscach ciała; w takich przypadkach, należy uznać za akceptowalny margines, który można uzyskać). Jeśli po wycięciu zmiany ubytek skóry jest zbyt duży, aby można było ranę zszyć, chirurg wykonuje plastykę, przesuwając fragment skóry z sąsiedztwa lub wykonując przeszczep skóry z innej części ciała. Czasami operacje te wymagają znieczulenia ogólnego, ale u większości pacjentów można je wykonać pod znieczuleniem miejscowym.

W przypadku stwierdzenia przerzutów w regionalnych węzłach chłonnych na podstawie biopsji cienkoigłowej, konieczne jest chirurgiczne usunięcie odpowiedniej grupy węzłów (np. w pachwinie, pod pachą lub na szyi).

Radioterapia może być stosowana jako dodatkowe leczenie u pacjentów, u których operacja była niepełna lub niemożliwe jest poszerzenie zakresu operacji, a także uzupełnienie operacji w przypadku nawrotu choroby lub zajęcia węzłów chłonnych przez nowotwór.

W przypadku przerzutów odległych w innych narządach stosuje się leczenie systemowe, takie jak chemioterapia.

Rak skóry typu płaskonabłonkowego charakteryzuje się zazwyczaj korzystnym rokowaniem. Około 90% chorych przeżywa 5 lat od zdiagnozowania choroby. Przerzuty odległe występują jedynie u 3-5% pacjentów, jednak ich pojawienie się znacząco obniża szanse na wyleczenie.

W trakcie rutynowych badań zaleca się sprawdzenie obszaru pierwotnej zmiany oraz wszystkich innych zmian na skórze. Należy także dokładnie ocenić stan okolicznych węzłów chłonnych (ewentualnie rozważyć regularne badania USG tych obszarów).

Wizyty kontrolne powinny być wykonane co 1-3 miesiące przez 2 lata po leczeniu, następnie co 3-12 miesięcy przez kolejne 3 lata, a potem rocznie (częstotliwość wizyt zależy od stopnia zaawansowania i różnicowania nowotworu).