Gruczoł krokowy, nazywany także sterczem, jest narządem występującym u mężczyzn o kształcie i wielkości orzecha włoskiego. Znajduje się bezpośrednio pod pęcherzem moczowym i otacza cewkę moczową. Jego główną funkcją jest produkcja płynu, który stanowi istotny składnik nasienia.

Po przekroczeniu około 45-50 lat gruczoł krokowy zaczyna stopniowo się powiększać, co popularnie określa się jako "przerost". Fachowy termin medyczny to "łagodny rozrost stercza", co oznacza, że nie jest to nowotwór złośliwy (jest "łagodny"). U niektórych mężczyzn może to być przyczyną problemów z oddawaniem moczu. Choć dokładne przyczyny tego procesu nie są znane, wiadomo, że istotną rolę odgrywa męski hormon, testosteron.

U większości mężczyzn w wieku 75 lat występuje powiększenie gruczołu krokowego, jednak tylko połowa z nich ma objawy związane z problemami z oddawaniem moczu.

Wzrastający gruczoł prostaty powoduje zmniejszenie średnicy cewki moczowej, co prowadzi do trudności w oddawaniu moczu z pęcherza.

Typowe symptomy obejmują:

• słabe ciśnienie strumienia moczu (co wydłuża proces opróżniania pęcherza)
• osłabienie strumienia moczu pod koniec mikcji, gdy mocz wypływa tylko kroplami
• zwłoka w rozpoczęciu oddawania moczu
• uczucie niedoskonałego opróżnienia pęcherza.

Obserwować można również objawy podrażnienia pęcherza z powodu powiększonej prostaty:

• częste oddawanie moczu (częstsze niż zwykle), zarówno w dzień, jak i w nocy
• silne pragnienie oddania moczu.

Na początku objawy mogą być łagodne, ale z czasem mogą się nasilać. W niektórych przypadkach, szczególnie u mężczyzn nieleczonych lub tych, którzy przerwali leczenie, może dojść do zatrzymania moczu.

Zatrzymanie moczu może być całkowite, gdy nie ma odpływu moczu z pęcherza, lub częściowe, gdy tylko część moczu jest odprowadzana. Może to prowadzić do powikłań, takich jak nietrzymanie moczu z przepełnienia lub niedrożność nerek.

Jeśli wystąpią problemy z oddawaniem moczu, nietrzymaniem moczu lub krwiomoczem, należy skonsultować się z lekarzem rodzinnym lub urologiem, jeśli jest się jego pacjentem. Nagłe całkowite zatrzymanie moczu wymaga natychmiastowej interwencji i należy niezwłocznie zgłosić się do najbliższego punktu medycznego, takiego jak szpitalna izba przyjęć, ambulatorium pogotowia ratunkowego, gabinet urologiczny czy lekarz rodzinny. W sytuacji, gdy nie można samodzielnie udać się do lekarza, należy wezwać zespół ratownictwa medycznego.

Lekarz podejrzewa powiększenie gruczołu krokowego ze względu na typowe problemy z oddawaniem moczu.

Wielkość oraz inne cechy gruczołu krokowego są oceniane poprzez badanie palcem wprowadzonym do odbytnicy (tzw. badanie per rectum). Ponadto zleca się wykonanie badania ogólnego moczu oraz pomiar stężenia we krwi swoistego antygenu sterczowego (PSA). Dokładniejszą ocenę wielkości gruczołu krokowego można uzyskać poprzez wykonanie badania USG, gdy pęcherz jest dobrze wypełniony moczem.

W przypadku chorób gruczołu krokowego odpowiednim specjalistą jest urolog. Na podstawie rodzaju i nasilenia objawów specjalista decyduje o konieczności przeprowadzenia bardziej szczegółowych badań diagnostycznych, takich jak badania czynnościowe (badanie urodynamiczne) lub cystoskopia (wziernikowanie pęcherza moczowego).

W zależności od nasilenia problemów z oddawaniem moczu i rodzaju objawów mogą być konieczne zmiany w sposobie życia, przyjmowanie leków lub nawet zabieg chirurgiczny w celu ułatwienia odpływu moczu z pęcherza.

Zmiany w stylu życia mogą przynieść znaczną poprawę, zwłaszcza gdy objawy są łagodne. Obejmują one zaprzestanie palenia papierosów oraz ograniczenie spożycia kofeiny, która drażni pęcherz moczowy. W niektórych sytuacjach ograniczenie spożycia płynów, takie jak przed ważnym spotkaniem czy przed snem, może być korzystne. Ważne jest także regularne opróżnianie pęcherza poprzez dwukrotne oddawanie moczu w odstępie kilku minut. Regularna ocena lekarska jest zalecana przynajmniej raz w roku.

Jeśli dolegliwości związane z oddawaniem moczu są bardziej dokuczliwe, lekarz może zalecić przyjmowanie leków, które pomagają w ułatwieniu odpływu moczu. Może to obejmować leki rozluźniające mięśnie dróg moczowych (alfa-blokery, jak doksazosyna, alfuzosyna, tamsulozyna) lub leki zmniejszające objętość stercza (inhibitory 5 alfa-reduktazy, takie jak finasteryd). Rezultaty działania tych leków mogą być widoczne już po kilku dniach lub nawet po kilku tygodniach. Istnieją również dostępne bez recepty preparaty roślinne, które są reklamowane jako skuteczne w przypadku przerostu stercza, jednak brakuje mocnych dowodów naukowych potwierdzających ich skuteczność, dlatego nie zaleca się zastępowania nimi leków przepisanych przez lekarza.

W przypadku problemów z odpływem moczu, konieczne jest natychmiastowe włożenie cewnika do pęcherza, aby zapewnić odprowadzenie moczu. Lekarz zazwyczaj zaleca również stosowanie leków wspomagających drożność cewki moczowej. Po pewnym czasie urolog decyduje o usunięciu cewnika i monitorowaniu sytuacji. W przypadku ponownego zatrzymania moczu, konieczne jest ponowne wprowadzenie cewnika, a często również podjęcie decyzji o leczeniu operacyjnym.

W sytuacji, gdy nie można wprowadzić cewnika przez cewkę moczową, konieczne jest wykonanie cystostomii, czyli wprowadzenie drenu do pęcherza przez skórę nad spojeniem łonowym (na dole brzucha).

Chociaż całkowite wyleczenie przerostu gruczołu krokowego nie jest możliwe, to u większości mężczyzn występuje istotna poprawa podczas leczenia farmakologicznego zgodnie z zaleceniami lekarza.

Po operacji strumień moczu jest znacznie silniejszy, jednak częste i naglące parcie na mocz może utrzymywać się jeszcze przez pewien czas, stopniowo ustępując. Ze względu na postępujący proces powiększania się gruczołu krokowego, około 10% mężczyzn może potrzebować kolejnej operacji w ciągu 5 lat od pierwszego zabiegu.

Po operacji TURP zostawia się cewnik w pęcherzu, aby zapewnić swobodny przepływ moczu oraz ewentualnych skrzepów krwi. Cewnik pozwala również na płukanie pęcherza, jeśli w nim gromadzą się skrzepy krwi lub resztki tkanek. Przed wypisem do domu usuwa się cewnik i sprawdza, czy oddawanie moczu funkcjonuje poprawnie. Jeśli nie, ponownie wprowadza się cewnik i ustala wizytę kontrolną po kilku dniach. Rzadko konieczne jest dłuższe pozostawienie cewnika.

Pogorszenie ogólnej kondycji i lokalny dyskomfort są normalne przez okres 1-2 tygodni po operacji TURP, a także może wystąpić krwiomocz lub skrzepy w moczu.

Pełny powrót do dobrej kondycji może potrwać do 4 tygodni.

Przez 3-4 tygodnie należy unikać podnoszenia ciężkich przedmiotów oraz wysiłku fizycznego, choć zalecane jest regularne spacerowanie, które pomaga zmniejszyć ryzyko powikłań zakrzepowych. W tym okresie ważne jest picie dużej ilości wody, aby wypłukać pęcherz i cewkę z pozostałości po operacji. Po 4 tygodniach zazwyczaj można wrócić do codziennych aktywności. Powrót do pracy zależy od jej charakteru, zazwyczaj do pracy biurowej można wrócić szybciej niż do prac wymagających ciężkiego wysiłku fizycznego, które zwykle można podjąć po 3-4 tygodniach. Aktywność seksualna bez dyskomfortu zazwyczaj jest możliwa po 3-4 tygodniach.

Należy skonsultować się z lekarzem, jeśli po operacji TURP wystąpią objawy, takie jak: gorączka, silny ból podczas oddawania moczu, niemożność oddania moczu, duża ilość krwi lub skrzepy w moczu.

Mężczyźni z łagodnym przerostem stercza powinni regularnie odwiedzać urologa, przyjmować przepisane leki i nie przerywać leczenia po początkowej poprawie. Ważne jest również regularne uczestnictwo w badaniach kontrolnych.

Obecnie nie ma znanych metod zapobiegania przerostowi gruczołu krokowego. Ważne jest, aby nie ignorować początkowych objawów choroby, aby uniknąć poważnych powikłań. Ryzyko raka gruczołu krokowego nie jest wyższe u mężczyzn z przerostem gruczołu krokowego niż u tych bez tego przerostu.