Choroba refluksowa przełyku (ChRP) to stan, w który w wyniku nieprawidłowego zarzucania treści żołądkowej do przełyku mogą pojawić się uciążliwe objawy lub powikłania. Może to być także przyczyną zgagi.

Czynniki predysponujące do wystąpienia choroby refluksowej to m.in. nieprawidłowa czynność dolnego zwieracza przełyku, zaburzenia motoryki przełyku, przepuklina rozworu przełykowego, nadwrażliwość przełyku, otyłość i ciąża.

Mięsień znajdujący się pomiędzy przełykiem a żołądkiem, zwany dolnym zwieraczem przełyku, rozluźnia się podczas połykania, umożliwiając pokarmowi przejście do żołądka. Następnie mięsień ten szybko kurczy się, zapobiegając cofaniu się treści pokarmowej i soku żołądkowego z powrotem do przełyku. Niedoskonałe działanie dolnego zwieracza przełyku lub jego niewydolność mogą skutkować refluksem żołądkowo-przełykowym.

Choroba refluksowa przełyku może również rozwijać się w związku z takimi schorzeniami jak cukrzyca, twardzina, nadużywanie alkoholu oraz zaburzenia hormonalne.

Na powstawanie refluksu ma wpływ również stosowanie niektórych leków, zwłaszcza doustnych środków antykoncepcyjnych, leków przeciwdławicowych, leków na nadciśnienie tętnicze oraz choroby płuc, takie jak blokery kanału wapniowego, leki przeciwcholinergiczne czy metyloksantyny.

Rozwój refluksu często jest związany z przepukliną rozworu przełykowego, gdzie górna część żołądka zostaje przemieszczona do klatki piersiowej, co umożliwia dłuższe zatrzymywanie się treści żołądkowej powyżej przepony, ułatwiając cofanie się treści do przełyku.

Objawy zgagi występują raz lub dwa razy w tygodniu u 20% osób w społeczeństwie. Z wiekiem częstość choroby wzrasta, oszacowano ją na 8,8–25,9% w Europie. Choroba ta występuje podobnie często u mężczyzn i kobiet, jednak powikłania są bardziej obserwowane u mężczyzn.

Typowe symptomy refluksu obejmują: zgagę, odbijania oraz uczucie cofania się treści żołądkowej do przełyku. Często są one opisywane także jako pieczenie za mostkiem, nadkwasota, kwaśne odbijania czy ból górnej części brzucha.

Dolegliwości nasilają się w pozycji leżącej na plecach, szczególnie po obfitym lub tłustym posiłku, podczas pochylania się i podczas parcia.

Objawami niepokojącymi, wymagającymi skonsultowania się z lekarzem i przeprowadzenia szybkiej i dokładnej diagnostyki są: zaburzenia połykania, ból przy połykaniu, niezamierzone zmniejszenie masy ciała, ból brzucha w nocy (budzący ze snu), utrzymujące się wymioty lub krwawienie z przełyku.

Choroba refluksowa może również powodować nietypowe symptomy, takie jak: chrypka, szczególnie rano, suchy kaszel, świszczący oddech, ból w klatce piersiowej przypominający doległości sercowe, oraz uczucie "kluski" w gardle.

Choroba refluksowa przełyku może być również bezobjawowa i zostać przypadkowo zdiagnozowana podczas endoskopii.

Choroba refluksowa przełyku jest przewlekłą chorobą, która przebiega z okresami zaostrzeń i remisji. Nieleczona choroba refluksowa przełyku o ciężkim przebiegu może prowadzić do poważnych powikłań oraz znacznie pogorszyć jakość życia chorych.

Modyfikacja stylu życia i dieta

Jeżeli doświadczasz symptomów refluksu, warto zmienić swoje nawyki życia, szczególnie sposób odżywiania. Zaleca się spożywanie mniejszych posiłków, ale częściej, i unikanie spożywania ich przed snem – ostatni posiłek należy zjeść minimum 3 godziny przed pójściem spać. Należy unikać tłustych, mocno przyprawionych pokarmów, napojów gazowanych, cytrusów, kawy i czekolady. Korzystne jest również zaprzestanie spożywania alkoholu i palenia papierosów.

Jeśli borykasz się z nadwagą lub otyłością, zaleca się zmniejszenie masy ciała. Warto również spróbować spać na łóżku, którego część głowowa jest uniesiona o kilkanaście centymetrów. Ponadto, ważne jest unikanie długotrwałych pozycji, ciasnych ubrań i pasków. Również zaleca się zaprzestanie palenia tytoniu.

Stosowanie leków bez recepty

Chociaż stosowanie dostępnych bez recepty leków zmniejszających kwasowość żołądka może przynieść ulgę, nie zaleca się stosowania ich długoterminowo bez konsultacji lekarskiej.

Wizyta u lekarza

Jeśli opisane metody nie przynoszą rezultatów, należy skonsultować się z lekarzem – zwłaszcza jeśli dolegliwości są uporczywe i nasilają się. Wizyta u lekarza jest konieczna w przypadku wystąpienia niepokojących objawów, takich jak trudności z połykaniem, ból podczas połykania, niezamierzone utrata masy ciała, nocny ból brzucha, wymioty lub krwawienia z przełyku.

Należy pamiętać, że objawy refluksu mogą być mylone z objawami choroby serca, włącznie ze zawałem mięśnia sercowego. Ważne jest zwrócenie uwagi na charakter bólu – ból wieńcowy związany jest z wysiłkiem fizycznym, ustępuje po odpoczynku i przyjęciu nitrogliceryny. Czasem konieczne jest wykonanie pełnych badań w kierunku chorób serca dla właściwej diagnozy.

Lekarz najpierw dokładnie zbada pacjenta - zapyta o symptomy, przebieg choroby, inne problemy zdrowotne oraz przyjmowane leki. Jeśli objawy pacjenta sugerują refluks bez alarmowych sygnałów, lekarz zaleci zmianę stylu życia oraz leczenie inhibitorami pompy protonowej, np. omeprazolem przez 8 tygodni.

Po tej fazie, na wizycie kontrolnej, lekarz może skierować pacjenta na dodatkowe badania, jak gastroskopia, 24-godzinne monitorowanie pH w przełyku lub manometrię przełyku, w zależności od potrzeb.

Jeśli obecne są objawy alarmowe, pacjent zostanie skierowany od razu na gastroskopię, by uzyskać pobranie wycinków do badania histopatologicznego. Na podstawie wyników badań, lekarz zaleci odpowiednie leczenie lub dalsze diagnostyczne procedury.

Choroba refluksowa przełyku jest schorzeniem przewlekłym, dlatego konieczne jest ciągłe, długotrwałe leczenie w celu złagodzenia objawów i zapobiegania powikłaniom. Leczenie farmakologiczne obejmuje stosowanie inhibitorów pompy protonowej, leków zmniejszających wydzielanie kwasu żołądkowego.

W przypadku braku poprawy, lekarz może zalecić podwójną dawkę leku lub dodanie blokera receptorów histaminowych H2. Alternatywnie stosuje się leki zobojętniające kwas solny i osłaniające błonę śluzową.

Leczenie chirurgiczne jest rozważane w przypadku braku poprawy przy maksymalnych dawkach leków farmakologicznych. W przypadku kobiet ciężarnych zaleca się leczenie niefarmakologiczne, modyfikację stylu życia i odpowiednią dietę. Leki powinny być stosowane po konsultacji z lekarzem.

Choroba refluksowa przełyku jest schorzeniem przewlekłym, charakteryzującym się okresami nasilenia i remisji.

Nie jest to choroba zagrażająca życiu, ale może znacznie ograniczyć codzienną aktywność, dlatego konieczne jest regularne leczenie podtrzymujące. W leczeniu przewlekłym u większości pacjentów stosuje się minimalną skuteczną dawkę inhibitorów pompy protonowej, co pozwala na kontrolę dolegliwości. Prognoza jest dobra w przypadku łagodnego przebiegu refluksu. Nieleczona choroba refluksowa może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zwężenie przełyku, krwawienie z przewodu pokarmowego, a nawet rak gruczołowy przełyku.

U około 10% chorych może rozwinąć się tzw. przełyk Barretta, stan przedrakowy wymagający regularnej kontroli endoskopowej z badaniem histopatologicznym. Chociaż transformacja w raka przełyku jest bardzo rzadka (ok. 0,5% przypadków rocznie), odpowiednie monitorowanie rozwoju choroby umożliwia wczesne wykrycie i leczenie.

Po zakończeniu terapii refluksu żołądkowo-przełykowego zaleca się kontynuację zdrowych nawyków żywieniowych oraz unikanie leków, które mogą wpływać na ciśnienie w dolnym zwieraczu przełyku.

Kontrolna endoskopia po leczeniu jest zalecana u pacjentów z zaawansowaną chorobą refluksową oraz u osób z jej powikłaniami.

Osoby z rozpoznanym przełykiem Barretta powinny być regularnie monitorowane ze względu na zwiększone ryzyko raka gruczołowego przełyku. Lekarz zleci kontrolne badania endoskopowe z pobraniem wycinka do badania histopatologicznego.

Zapewne korzystne może być zaniechanie palenia papierosów, zrównoważona dieta, w tym ograniczenie spożycia alkoholu i kawy oraz utrzymanie prawidłowej wagi ciała.