Mammografia to procedura diagnostyczna wykorzystująca promieniowanie rentgenowskie do obrazowania piersi. Jest to skuteczna metoda wykrywania raka w bardzo wczesnym stadium, kiedy jeszcze nie daje objawów i szanse na wyleczenie są największe.

Mammografia może być używana jako badanie przesiewowe u zdrowych osób w celu wczesnego wykrycia raka piersi przed jego rozwojem i rozprzestrzenieniem. Może również być używana jako badanie diagnostyczne u osób z objawami wskazującymi na raka piersi, takimi jak wyczuwalny guzek. Jest to tzw. mammografia diagnostyczna, która może być wykonana również po wykryciu nieprawidłowości w badaniu przesiewowym.

Od 1 listopada 2023 roku w Polsce kobiety w wieku od 45 do 74 lat będą mogły skorzystać z bezpłatnej mammografii. W 2025 roku planowane jest wprowadzenie wyłącznie mammografii cyfrowych. Badanie to będzie dostępne bez konieczności posiadania skierowania.

Przy ustalaniu terminu mammografii u kobiet regularnie miesiączkujących warto rozważyć umówienie badania po zakończeniu miesiączki, najlepiej na około tydzień przed następną miesiączką. Taki zabieg może zminimalizować ewentualny dyskomfort związany z badaniem, gdyż niektóre kobiety mogą odczuwać tkliwość piersi zarówno w trakcie, jak i przed miesiączką.

Podczas wizyty należy zrezygnować z dezodorantu, pudru oraz balsamu pod pachami. Substancje te mogą zawierać śladowe ilości metali, które mogą być widoczne jako zakłócenia na obrazie mammografii, co utrudnić interpretację wyników badania.

Przed przystąpieniem do badania lekarz może zapytać o wiek, datę ostatniej miesiączki, ewentualną ciążę, karmienie piersią, historię operacji piersi, przyjmowane leki oraz obecność raka piersi lub jajnika w rodzinie. Istotne jest przedstawienie wyników poprzednich badań obrazowych piersi. Przed wykonaniem mammografii należy zdjąć od pasa w górę ubranie. Podczas badania technik mamografii spłaszcza każdą pierś między dwoma panelami, co może być trochę niewygodne, ale trwa krótko.

Po odpowiednim ustawieniu piersi zostaną prześwietlone kilkukrotnie, zmieniając pozycję po każdym prześwietleniu. W przypadku większości mammografii przesiewowych każda pierś jest badana dwukrotnie z różnych kierunków, aby umożliwić dokładną analizę tkanki piersi. W pewnych sytuacjach konieczne jest wykonanie dodatkowych zdjęć z innych płaszczyzn.

Podczas badania mammograficznego niezbędne jest spłaszczenie piersi między dwoma panelami aparatu, co może być uciążliwe. Jednak należy to zrobić, aby otrzymać rzetelne wyniki badania. Dla niektórych osób może to być bardzo niekomfortowe lub bolesne.

Istnieją różne metody wykonywania mammografii, obejmujące:

• mammografię analogową - tradycyjną metodę uzyskiwania zdjęć rentgenowskich
• mammografię cyfrową - pozyskiwanie obrazu cyfrowego, który można przetwarzać komputerowo
• mammografię 3D z tomosyntezą - technologię trójwymiarowego obrazowania, umożliwiające analizę zmian w piersi z różnych kątów

Różni specjaliści mają rozmaite zalecenia dotyczące przesiewowych badań raka piersi. Porozmawiaj z lekarzem po skończeniu 40. roku życia, aby dowiedzieć się o potencjalnych korzyściach związanych z badaniami przesiewowymi i podjąć decyzję.

Osoby zwiększonego ryzyka zachorowania na raka piersi mogą rozpocząć badania przesiewowe przed ukończeniem 40. roku życia, szczególnie jeśli posiadają geny BRCA1 i BRCA2.

Badania mammograficzne należy wykonywać regularnie do 74. roku życia. W Polsce od 1 listopada 2023 roku kobiety w wieku od 45 do 74 lat mogą skorzystać z bezpłatnej mammografii.

Osoby z genem BRCA1 lub BRCA2, które mają podwyższone ryzyko raka piersi, powinny rozpocząć regularne badania mammograficzne od 30 roku życia lub nawet wcześniej. Zaleca się, aby badanie to było wykonywane co roku.

Badanie mammograficzne pozwala na obrazowanie piersi i wykrywanie różnych zmian, takich jak guzy czy zwapnienia. Warto jednak pamiętać, że nie wszystkie zmiany w piersiach są złośliwe.

W przypadku nieprawidłowego wyniku badania mammograficznego nie ma powodu do paniki, ponieważ w większości przypadków nie oznacza to raka piersi. Konieczne jest jednak dalsze diagnozowanie, które może obejmować wykonywanie dodatkowych badań, takich jak bardziej szczegółowa mammografia lub badanie ultrasonograficzne piersi w celu potwierdzenia zmian widocznych na mammogramie. W niektórych przypadkach, zwłaszcza przy dużej gęstości tkanki piersi, może być konieczne wykonanie biopsji w celu dokładniejszej diagnozy.

Badanie mammograficzne przesiewowe jest darmowe i nie wymaga skierowania. Wystarczy osobiście zgłosić się do poradni, która ma umowę z NFZ na realizację programu. Kobiety, które nie spełniają kryteriów programu profilaktycznego, mogą również wykonać mammografię lub USG piersi na podstawie skierowania wystawionego przez lekarza specjalistę, np. ginekologa lub onkologa. Przy badaniu należy mieć przy sobie dowód tożsamości oraz wyniki poprzedniej mammografii, jeśli została wykonana.

Mammografia przeprowadzana w mammobusie jest równie skuteczna co ta wykonywana w przychodni. Proces oceny rezultatów jest identyczny, a interpretację wykonuje specjalista radiolog.

Wyniki przesiewowego badania mammograficznego zostaną przesłane pocztą w ciągu maksymalnie 15 dni.