Legionellozy to choroby dróg oddechowych wywołane przez bakterię . Bakteria ta rozprzestrzenia się w różnych środowiskach, głównie w wodzie i mokrej glebie. Można ją znaleźć w różnych miejscach, takich jak strumienie, stawy, instalacje wodno-kanalizacyjne, hotele, szpitale, domy opieki, kurki prysznicowe, zbiorniki wodne, urządzenia klimatyzacyjne, baseny, spa oraz urządzenia medyczne.

Potencjalnie, może znajdować się w instalacjach wodnych w każdym budynku. Warunki takie jak wolny przepływ wody, rzadkie użycie wody, obecność biofilmu, stare instalacje wodne sprzyjają rozwojowi bakterii. najlepiej rozwija się w obecności osadów z soli wapnia i magnezu, glonów, pierwotniaków oraz w temperaturze 25–40°C (ale może przetrwać również w temperaturze 40–60°C). Głównymi źródłami zakażenia są systemy nawodnienia oraz woda z kranów. Choroba przenosi się drogą wdychania zakażonego aerozolu (np. z nebulizatora) lub poprzez przypadkowe połknięcie zanieczyszczonej wody. Jednakże nie przenosi się drogą picia skażonej wody ani od człowieka do człowieka. Między postaci zakażenia wyróżnia się:

• choroba legionistów – o ciężkim przebiegu
• gorączka Pontiac – o łagodnym przebiegu z objawami grypopodobnymi.

Chorobę legionistów po raz pierwszy opisano w 1976 r., gdy doszło do przypadków ciężkiego zapalenia płuc wśród weteranów amerykańskich. Źródłem bakterii w tej sytuacji była instalacja klimatyzacyjna budynku.

Szacuje się, że aż u 90% dorosłych jednostek w organizmie znajdują się przeciwciała wskazujące na kontakt z bakterią . W Polsce częstość występowania legionellozy jest niedoszacowana, głównie ze względu na trudności w diagnozowaniu choroby oraz często bezobjawowy lub łagodny przebieg zakażenia, szczególnie w przypadku gorączki Pontiac. Co roku odnotowywane jest około 10–30 przypadków legionellozy. Ryzyko zachorowania na tę chorobę wynosi mniej niż 5% w ogólnej populacji, jednak wzrasta u pacjentów hospitalizowanych, osób mieszka w domach opieki, oraz u jednostek powyżej 40. roku życia, palących papierosy, nadużywających alkohol, z cukrzycą, chorobami serca, nerek, nowotworowymi i innymi schorzeniami związanymi z osłabieniem odporności. Mężczyźni zapadają na chorobę trzy razy częściej niż kobiety.

Gorączka Pontiac

Gorączka Pontiac to choroba, która charakteryzuje się objawami grypopodobnymi. Zachorowanie na pojawia się po kilku godzinach do 3 dni. Objawy tej choroby mogą obejmować gorączkę, dreszcze, trudności w oddychaniu, suchy kaszel, osłabienie, zmęczenie, bóle mięśniowo-stawowe oraz bóle głowy. Czas trwania objawów wynosi zazwyczaj 2-5 dni.

W niektórych przypadkach mogą pojawić się objawy ze strony przewodu pokarmowego, takie jak nudności, wymioty oraz biegunka. Choroba zazwyczaj ustępuje samoistnie.

Choroba legionistów

Choroba legionistów to ciężkie zapalenie płuc, które może prowadzić do powikłań narządowych. Okres wylęgania tej choroby wynosi od 2 do 10 dni, a czasem nawet do 3 tygodni. Objawy obejmują bóle głowy, bóle mięśniowo-stawowe, wysoką gorączkę z dreszczami, problemy z oddychaniem, biegunkę, nudności, wymioty, utratę apetytu oraz bóle brzucha.

Możliwe są również objawy neurologiczne, takie jak bóle głowy, nadmierna senność, zaburzenia świadomości i duszność. Choroba legionistów może prowadzić do niewydolności oddechowej i powikłań związanych z funkcjonowaniem innych narządów.

Podczas badania lekarz może stwierdzić podwyższoną temperaturę ciała, obniżone ciśnienie tętnicze, zwolnione tętno oraz specyficzne zmiany osłuchowe. W zaawansowanym stadium choroby mogą pojawić się dodatkowe objawy, takie jak szmer nad sercem i ostry ból podczas badania brzucha.

Zakażenia bakterią Legionella pneumophila są szeroko rozpowszechnione. Osoba cierpiąca na gorączkę Pontiac zazwyczaj nie musi skonsultować się z lekarzem, ponieważ objawy same ustępują. Osoby z grup ryzyka opisane powyżej mogą być narażone na ciężką postać legionellozy, znanej również jako choroba legionistów. W przypadku nasilenia objawów lub ich przedłużania należy skonsultować się z lekarzem rodzinnym.

Pojawienie się trudności z oddychaniem, duszności lub innych objawów ostrej niewydolności oddechowej (takich jak zasinienie skóry), oraz ostry ból brzucha wymaga natychmiastowej pomocy medycznej (pogotowie ratunkowe, oddział ratunkowy szpitala).

powoduje symptomy zapalenia dróg oddechowych podobne do tych wywołanych przez inne bakterie lub wirusy. Rozpoznanie legionellozy na podstawie objawów klinicznych jest trudne i wymaga przeprowadzenia badań laboratoryjnych. Badania mogą być wykonywane na plwocinie, krwi lub moczu. Jednak, ze względu na ich specyficzność, nie są one rutynowo dostępne dla wszystkich pacjentów. Kolejnym wyzwaniem jest czas potrzebny do hodowli bakterii oraz konieczność porównania próbek pobieranych w różnych etapach choroby, co oznacza, że potwierdzenie zakażenia może nastąpić dopiero po zakończeniu choroby.

Badanie antygenów w moczu jest szybką i dość dokładną metodą diagnostyczną. Pojawienie się wyniku pozytywnego może nastąpić w ciągu kilku dni od wystąpienia objawów. Niestety, żadna z dostępnych metod nie pozwala na szybkie i wczesne odróżnienie legionellozy od gorączki Pontiac. W przypadku podejrzenia legionellozy ważną rolę odgrywa skala punktowa, która pozwala ocenić stopień stanu zapalnego i funkcjonowania poszczególnych narządów na podstawie objawów klinicznych i wyników badań laboratoryjnych.

W przypadku gorączki Pontiac, nie ma potrzeby leczenia, ponieważ objawy choroby ustępują samoistnie. Natomiast, w przypadku zapalenia płuc, konieczne jest podanie odpowiednich antybiotyków, które zapobiegają powikłaniom i zmniejszają ryzyko śmiertelności. Leczenie antybiotykami powinno trwać od 10 do 14 dni, w zależności od rodzaju antybiotyku i stanu pacjenta. Większość chorych na chorobę legionistów wymaga hospitalizacji. W przypadku zapalenia płuc należy również zadbać o odpowiednie nawodnienie doustne lub dożylne oraz uzupełnienie elektrolitów. Jeśli pojawia się gorączka, konieczne może być podanie leków obniżających temperaturę ciała.

Legionelloza może być całkowicie wyleczona bez żadnych powikłań, o ile zostanie wcześnie zdiagnozowana i odpowiednio leczona. Po 3–5 dniach zazwyczaj obserwuje się poprawę, a leczenie może trwać nawet do 3 tygodni. Osoby starsze, z wieloma schorzeniami współistniejącymi, które wymagają hospitalizacji i u których wystąpiła niewydolność oddechowa, są bardziej narażone na rozwój powikłań takich jak niewydolność wielonarządowa, ropnie płuc, rozedma płuc oraz zaburzenia neurologiczne. Rekonwalescencja w tych przypadkach może trwać miesiącami, a całkowite ustąpienie powikłań jest często niemożliwe. Śmiertelność związana z chorobą legionistów wynosi od 5 do 80% i zależy od wieku pacjenta, istniejących schorzeń, historii hospitalizacji oraz czasu rozpoczęcia leczenia.

Powtórne wystąpienie choroby jest niezwykle mało prawdopodobne. Osoba chora powinna regularnie odwiedzać lekarza aż do całkowitego ustąpienia objawów oraz pełnego wyzdrowienia.

Bakterie występują często w otoczeniu. Skutecznym sposobem zapobiegania rozprzestrzenianiu się infekcji jest eliminacja zbiornika bakterii poprzez regularne dezynfekowanie instalacji wodociągowych budynku, na przykład poprzez podgrzewanie wody do temperatury powyżej 70°C. W Polsce zalecenia te zostały ujęte w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury regulującym budowę i użytkowanie instalacji wodociągowych.