Giardioza, znana także jako lamblioza, to choroba pasożytnicza dwunastnicy i jelita cienkiego wywołana przez pierwotniaka Giardia duodenalis, znanego również jako Giardia intestinalis. Choroba charakteryzuje się przewlekłą biegunką.

Giardia duodenalis to pasożyt, który zamieszkuje dwunastnicę i jelito cienkie. Cykl życiowy tego pasożyta składa się z dwóch etapów: cysty (postać inwazyjna) i trofozoitu (dojrzała postać). Cysta zawiera 4 jądra i ma twardą otoczkę, podczas gdy trofozoit ma 2 jądra i 8 witek. Połknięcie 10-100 cyst może wywołać chorobę. Po dostaniu się cyst do żołądka, trofozoity uwalniają się pod wpływem kwasu solnego i przylegają do błony śluzowej jelita, niszcząc ją i zmniejszając powierzchnię wchłaniania. Pod wpływem kwasów żółciowych trofozoity zamieniają się w cysty, które są wydalane ze stolcem. Cysty pierwotniaka znajdują się w zanieczyszczonym pokarmie, wodzie lub na brudnych rękach.

Giardioza jest jednym z najczęstszych zarażeń pierwotniakowych na świecie, z około 280 milionami zachorowań rocznie. Szacuje się, że od 20 do 40% populacji krajów rozwijających się jest zarażonych G. duodenalis, zwłaszcza dzieci poniżej 5 roku życia z powodu złych warunków sanitarncyh, a od 0,5 do 7% w rejonach uprzemysłowionych. W Polsce w 2019 roku zarejestrowano 785 zachorowań.

Parazytami, które zarażają głównie ludzi oraz wiele gatunków ssaków domowych i dzikich, są głównie ludzie oraz wiele gatunków ssaków domowych i dzikich (psy, koty, bobry). Zarażenie szerzy się łatwo drogą pokarmową, przede wszystkim przez skażone ręce (kontakt bezpośredni z zarażoną osobą) lub częściej przez wodę (pitną lub rekreacyjną, na przykład baseny, jeziora, rzeki), rzadziej przez zanieczyszczone cystami żywności.

Czynniki ryzyka zarażenia obejmują podróże do krajów strefy międzyzwrotnikowej (około 5% przypadków biegunki podróżnych jest spowodowanych giardiozą), picie nieprzegotowanej wody ze strumieni, rzek i jezior, złe warunki sanitarne, praca w żłobku, przedszkolu, domu dziecka, występowanie giardiozy u współmieszkańca, kontakty seksualne analno-oralne, znaczne niedożywienie i wyniszczenie, niedobory odporności (w tym spowodowane leczeniem immunosupresyjnym), zwłaszcza hipogammaglobulinemia i niedobór IgA, bezkwaśność żołądka i leki hamujące wydzielanie żołądkowe, gastrektomia.

Po przejściu choroby nie ma trwałej odporności; możliwe są kolejne zarażenia.

Okres inkubacji choroby wynosi zazwyczaj od 3 do 20 dni (średnio 7 dni). Chory może zarażać osoby, z którymi się kontaktuje. Cysty zachowują swoją zakaźność w wilgotnym, chłodnym środowisku nawet przez kilka miesięcy, są odporne na chlor.

Objawy zależne są od specyficznych warunków, takich jak cechy osobnicze chorego oraz stopień inwazji organizmu. Wyróżnia się kilka postaci choroby, takich jak bezobjawowe zakażenie, giardioza ostre i giardioza przewlekła (biegunka tłuszczowa). Objawy giardiozy ostrej to przeważnie biegunka, bolesne skurcze brzucha, osłabienie, wzdęcia, nudności, utrata apetytu i masy ciała, a czasem wymioty i gorączka. Natomiast giardioza przewlekła charakteryzuje się podobnymi objawami jak ostre stadium choroby, ale łagodniejszymi i cyklicznymi. Może prowadzić do niedożywienia u dzieci i hamowania wzrostu.

Są również nietypowe objawy giardiozy, takie jak pokrzywka, reaktywne zapalenie stawów i wtórna nietolerancja laktozy, wyniszczenie, zapalenie dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego.

Podczas diagnostyki analizuje się krew morfologicznie z rozmazem, co umożliwia wykrycie obecności eozynofili na poziomie 4-8%. Badanie parazytologiczne kału pozwala na identyfikację cyst (należy je powtarzać). Przydatny może być również test wykrywający antygen w kale. Dodatkowo, przeprowadza się analizę treści dwunastnicy, która jest pobierana sondą lub specjalną kapsułką i badana natychmiast po pobraniu, umożliwiając rozpoznanie jedynie żywych pierwotniaków.

W przypadku podejrzenia giardiozy lekarz skieruje pacjenta na badania pozwalające na identyfikację pasożyta, takie jak:

• badanie mikroskopowe:
• badanie stolca na obecność cyst, które należy powtórzyć co najmniej trzykrotnie co dwa dni
• badanie treści dwunastniczej pobranej podczas endoskopii
• badanie morfologiczne wycinka błony śluzowej dwunastnicy lub jelita cienkiego w szczególnych przypadkach
• wykrycie antygenów pasożyta (ELISA, test immunofluorescencji) w kale
• wykrycie DNA pasożyta za pomocą PCR w kale.

Badania przeciwciał przeciw we krwi (badania serologiczne) nie są istotne diagnostycznie i nie powinny być wykonywane.

W terapii gardiozy stosuje się leczenie symptomatyczne biegunki, analogiczne do leczenia innych postaci ostrej biegunki.

Dodatkowo stosuje się farmaceutyki mające na celu usunięcie pasożyta z organizmu, takie jak tynidazol, nitazoksanid, metronidazol, albendazol, mebendazol i paromycyna.

Każdy zakażony powinien poddać się terapii (nawet jeśli nie ma objawów klinicznych), włączając w to wszystkich współobywateli zakażonego.

Tak. Prognoza jest korzystna, jeśli pasożyt zostanie wyeliminowany. Nawroty po leczeniu mogą wystąpić po 2-8 tygodniach i mogą przebiegać bezobjawowo, dlatego po leczeniu zaleca się kontrolne badanie kału pod kątem obecności . Gardioza może prowadzić do zespołu jelita drażliwego i alergii pokarmowej.

1. Ważne jest przestrzeganie norm sanitarno-higienicznych.
2. Staranne mycie owoców i warzyw w czystej wodzie, unikanie spożywania nieznanych pokarmów oraz picia wody ze źródeł nieznanego pochodzenia, np. z rzek czy jezior (gotowanie lub filtracja wody eliminuje cysty, a chlorowanie nie).
3. Osoby chore na giardiozę powinny zostać odizolowane od grupy przedszkolnej do momentu ustąpienia objawów.
4. Osoby chore powinny unikać korzystania z kąpielisk do 2 tygodni po ustąpieniu objawów giardiozy.
5. Karmienie piersią może zapobiec zarażeniu giardiozą u noworodków.