Kamica żółciowa to schorzenie polegające na gromadzeniu się nierozpuszczalnych złogów chemicznych w pęcherzyku żółciowym i/lub drogach żółciowych. Skład żółci zawiera wiele substancji chemicznych, takich jak kwasy żółciowe, cholesterol, bilirubina, fosfolipidy, białka i związki nieorganiczne. Zaburzenia w składzie żółci mogą prowadzić do wytrącania się złogów, które z czasem mogą łączyć się i tworzyć kamienie.

Kamienie mogą powstawać głównie w pęcherzyku żółciowym (kamicę pęcherzykową) lub w drogach żółciowych (kamicę przewodową). Skład kamieni może różnić się w zależności od rodzaju substancji, z których się składają. Najczęstsze są kamienie mieszane, złożone zarówno z cholesterolu, jak i barwników żółciowych. Istnieją także kamienie czysto cholesterolowe oraz barwnikowe, charakteryzujące się innym składem chemicznym.

Czynniki ryzyka rozwoju kamicy żółciowej obejmują wiek, płeć żeńską, predyspozycje genetyczne, otyłość, cukrzycę, hipertriglicerydemię, niektóre leki oraz stan po wcześniejszych zabiegach operacyjnych. Kamica pęcherzykowa jest jedną z najczęstszych przyczyn hospitalizacji z powodu chorób przewodu pokarmowego w Europie, występując u około 20% populacji polskiej. Częstość jej występowania wzrasta wraz z wiekiem, szczególnie u kobiet.

Większość osób cierpiących na kamienie w pęcherzyku żółciowym może nie odczuwać żadnych objawów przez długi czas. Objawy kamicy pęcherzykowej mogą być różnorodne, począwszy od typowych po niecharakterystyczne. Najczęstszym symptomem jest kolka żółciowa, polegająca na nagłym i silnym bólu w nadbrzuszu lub w prawym, górnym kwadrancie brzucha, często promieniującym do barku lub pod łopatkę. Ból ten zazwyczaj trwa od 30 minut do 5 godzin i może być spowodowany spożyciem tłustego jedzenia. Nudności, wymioty, niepokój oraz nadmierna potliwość mogą towarzyszyć bólowi.

Po opuszczeniu złogu z przewodu pęcherzykowego do pęcherzyka żółciowego objawy z reguły ustępują. Nawroty bólu zazwyczaj występują w ciągu kilku tygodni do roku od pierwszego ataku bólu.

Długotrwałe zablokowanie przewodu pęcherzykowego może prowadzić do powikłań kamicy pęcherzykowej, takich jak zapalenie pęcherzyka żółciowego i wodniak pęcherzyka. W przypadku ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego, poza kolką żółciową, mogą pojawić się gorączka, dreszcze oraz podwyższone wartości krwi. Natomiast wodniak to rozdęty pęcherzyk żółciowy wypełniony śluzem, nie towarzyszą mu jednak objawy zapalenia.

Osoby z zdiagnozowaną kamienicą żółciową, które wcześniej doświadczyły typowych objawów, mogą rozpocząć leczenie przyjmując dostępne bez recepty leki rozkurczowe i przeciwbólowe zalecone przez lekarza.

Do leków rozkurczowych bez recepty należą: drotaweryna, hioscyna, a do leków przeciwbólowych:

• paracetamol,
• niesteroidowe leki przeciwzapalne lub
• metamizol.

Dostępne są również preparaty złożone, zawierające leki z obu tych klas.

Bezobjawowa kamica pęcherzyka żółciowego często jest wykrywana przypadkowo podczas wykonywania badania USG jamy brzusznej, które zostało zalecone z innych przyczyn. Badanie to ma wysoką skuteczność w wykrywaniu kamicy pęcherzyka, przekraczającą 95%. Pozwala ono określić liczbę, wielkość i lokalizację kamieni, a także sprawdzić ewentualne powikłania. W przypadku wątpliwości lekarz może zalecić tomografię komputerową jamy brzusznej. Dodatkowo, może zlecić badanie krwi w celu oceny białych krwinek oraz sprawdzenie funkcjonowania wątroby, włącznie z ewentualnym zastojem żółci w drogach żółciowych.

Chorzy cierpiący na kolkę żółciową, której przyczyna jest znana, mogą podjąć leczenie lekami przeciwbólowymi i rozkurczowymi zalecanymi przez lekarza lub dostępnymi bez recepty. W przypadku silniejszych bólów, które nie ustępują po standardowym leczeniu, należy skonsultować się z lekarzem. Zaleca się chirurgiczne usunięcie pęcherzyka żółciowego w przypadku objawowej kamicą pęcherzyka żółciowego. W przypadku złogów w pęcherzyku żółciowym i drogach żółciowych należy wykonać zabieg ECPW przed leczeniem chirurgicznym. Leczenie kamicy żółciowej zaleca się jedynie w przypadku objawów.

Całkowite wyleczenie kamicy pęcherzykowej jest możliwe po usunięciu chirurgicznym pęcherzyka żółciowego. Po leczeniu ważne jest stosowanie odpowiedniej diety. Dieta powinna być oparta na potrawach ubogich w tłuszcze i bogatych w węglowodany. Unikanie tłustych produktów i ostrej żywności jest zalecane. Po usunięciu pęcherzyka żółciowego zaleca się większe spożycie odtłuszczonych produktów nabiałowych i chleba pszennego. W przypadku wzdęć po usunięciu pęcherzyka żółciowego, można skonsultować się z lekarzem w sprawie stosowania leków.

Ponieważ nie ma pełnego zrozumienia przyczyn powstawania kamieni w pęcherzyku żółciowym, trudno jest jednoznacznie zalecać działania mające zmniejszyć ryzyko zachorowania.

Mimo to, ze względu na określone czynniki ryzyka kamicy żółciowej, takie jak otyłość czy hipertriglicerydemia, rozsądne jest przestrzeganie ogólnych zasad zdrowego trybu życia: zbilansowana dieta (z mniejszą ilością nasyconych kwasów tłuszczowych i większą ilością błonnika pokarmowego), w szczególności dla osób ze zwiększonym ryzykiem zachorowania, utrzymanie prawidłowej wagi oraz regularna aktywność fizyczna.

Dodatkowo, u pacjentów z szybką utratą masy ciała, na przykład po operacjach bariatrycznych, zaleca się terapię kwasem ursodeoksycholowym w dawce powyżej 500 mg dziennie, aż do osiągnięcia stabilizacji masy ciała, w celu zapobieżenia kamicy pęcherzyka żółciowego.