Jęczmień, inaczej hordeolum, to ogólne określenie ostrego zakażenia powiek. Gdy dotyczy mieszka włosowego rzęs, zazwyczaj jest wynikiem zatkania ujścia i zakażenia gruczołów łojowych Zeissa lub gruczołów potowych Molla. W takim przypadku mówimy o jęczmieniu zewnętrznym. Natomiast jęczmień rozwijający się w gruczołach Meiboma nazywany jest jęczmieniem wewnętrznym.

Gruczoły Meiboma produkują łojową wydzielinę i znajdują się w tarczce powieki, tworząc charakterystyczny kształt powiek. W powiece górnej jest około 30-40 takich gruczołów, a w dolnej 20-30. Ujścia gruczołów Meiboma znajdują się w brzegach powiek. W przypadku zapalenia lub dysfunkcji tych gruczołów dochodzi do ich pogrubienia i zatoru, co prowadzi do wtórnego zakażenia.

W większości przypadków jęczmień jest spowodowany przez infekcję gronkowcami, a czasami przez inne patogeny.

Do czynników ryzyka rozwoju jęczmienia zalicza się:

• niedomiar pracy gruczołów Meiboma
• przewlekłe zapalenie brzegów powiek
• trądzik różowaty.

Jęczmień częściej występuje u osób z cukrzycą oraz u osób cierpiących na łojotok lub łojotokowe zapalenie skóry.

Jęczmienie są dość powszechne w praktyce lekarskiej i w życiu codziennym, chociaż nie wiadomo, jak częste są. Zazwyczaj występują u dorosłych i mogą być spowodowane większym stężeniem hormonów androgennych, zwiększoną lepkością wydzieliny łojowej oraz zapaleniem gruczołów Meiboma i trądzikiem różowatym u dorosłych. Obserwuje się także nieco większe występowanie jęczmienia między 3. a 5. dekadą życia.

Rozpoznanie jęczmienia ustawia się na podstawie wywiadu oraz badania klinicznego, zazwyczaj przy użyciu lampy szczelinowej. Lekarz szczegółowo przygląda się powiece, gałce ocznej oraz tkankom wokół oczodołu. Podczas badania zauważa się ograniczony obrzęk, zaczerwienienie, tkliwość i guzek, czasem z widocznym ropnym czopem przeszywającym skórę. Jeśli jęczmienia nie można zobaczyć gołym okiem, można go wyczuć podczas dotyku. Ważne jest, aby podczas badania zwrócić uwagę, czy nie ma objawów trądziku różowatego. Podniesiona temperatura oraz powiększenie węzłów chłonnych mogą wskazywać na chorobę ogólną. W takim przypadku należy rozważyć zapalenie tkanek oczodołu. Nie zaleca się rutynowo wykonywania badań laboratoryjnych w celu diagnozy, ponieważ przydatność kliniczna posiewów jest bardzo niewielka.

Infekcja jęczmienia objawia się bolesnym, ograniczonym obrzękiem na powiece oraz guzkiem zapalnym, który jest zazwyczaj zaczerwieniony. Czasami pierwszym sygnałem może być ogólny obrzęk i zaczerwienienie całej powieki, które stopniowo skupia się w jednym miejscu. Bardzo rzadko infekcja obejmuje całą powiekę. Jęczmienie mogą wystąpić pojedynczo lub wielokrotnie, na jednym lub obu oczach. Często pacjenci zgłaszają, że mieli już tego typu infekcje w przeszłości. Jednak jęczmień nie wpływa na widzenie.

Podstawą terapii są kompresy ciepłe i masaż, uzupełnione miejscowym stosowaniem antybiotyków. Aby leczyć jęczmień, zaleca się zastosowanie ciepłych okładów 4 razy dziennie przez 10-15 minut. Można je podgrzewać poprzez przyłożenie kompresu lub ciepłego przedmiotu do powiek. Masaż można wykonać palcem lub innym przedmiotem.

Mimo powszechnego przekonania, nie ma jednoznacznych dowodów na to, że kosmetyki mogą wywołać lub zaostrzyć jęczmień, ale warto rozważyć zaprzestanie używania dotychczasowych produktów do makijażu, kremów do powiek lub płynów do oczu, ponieważ mogą być zakażone.

Skuteczność leczenia jęczmienia poprzez pocieranie złotą obrączką zależy nie od materiału, z jakiego jest wykonana, a od faktu, że podczas masażu dochodzi do odblokowania ujść gruczołów. Masaż powinno się przeprowadzać w kierunku ujścia gruczołów – w górnej powiece z góry na dół, a w dolnej z dołu na górę.

Nie wolno samemu wyciskać ani nakłuwać jęczmień. Może to jedynie pogorszyć stan powieki. Jeśli jęczmień obejmuje mieszek włosowy rzęsy, można go delikatnie wyrwać czystą pęsetą, ale mechaniczne otwarcie jęczmienia powinno być przeprowadzone jedynie przez lekarza.

Jeśli po 2-3 dniach leczenia zachowawczego (ciepłe okłady, masaż) nie ma żadnej poprawy, należy udać się na konsultację do okulisty.

Konieczna natychmiastowa wizyta u okulisty jest zalecana w przypadku:

• obrzęku całego oka (nie tylko powiek) i/lub pojawienia się sinoczerwonej obwódki wokół rogówki (tj. zadrażnienia rzęskowego/głębokiego)
• zaburzeń widzenia
• wypadania rzęs towarzyszącego pogrubieniu powieki
• pojawienia się gorączki
• powiększenia i tkliwości regionalnych węzłów chłonnych.

Mechaniczne otwarcie jęczmienia przyspiesza proces gojenia. Jeśli jęczmień obejmuje mieszek włosowy rzęsy, można ją delikatnie wyrwać, co powoduje otwarcie jęczmienia. Nacięcia jęczmienia może dokonywać wyłącznie lekarz.

Ważne jest stosowanie okładów rozgrzewających i masażu. Miejscowo podaje się antybiotyki w postaci kropli ocznych lub maści.

W razie pojawienia się gorączki, złego samopoczucia, tkliwości powiększonych regionalnych węzłów chłonnych oraz objawów uogólnionego zakażenia podejrzewa się bakteriemię, zapalenie tkanek oczodołu i rozpoczyna antybiotykoterapię ogólną. U dzieci konieczna jest wówczas hospitalizacja.

Jęczmień z reguły ulega samoograniczeniu. W większości przypadków jęczmienie pękają samoistnie w ciągu 1–2 tygodni. Najczęściej goją się one bez pozostawienia blizn.

Najczęstszym skutkiem powikłania jęczmienia jest jego przekształcenie w postać przewlekłą, prowadząc do powstania gradówki na powiece.

Gradówka powoduje estetyczne zniekształcenie powieki i pojawienie się bezbolesnego guzka.

Prognosis for typical styes is good. They usually heal without leaving scars. However, recurrences of the disease are common. Styes can reappear even with properly administered conservative or surgical treatment, especially if patients with eyelid inflammation do not adequately care for their hygiene. Eyelid inflammation is a condition that is usually not permanently curable, just like the often associated conditions of blepharitis or rosacea. Patients with rosacea require dermatological treatment.

Jęczmień często jest spowodowany przewlekłym zapaleniem brzegów powiek. Ważne jest odpowiednie oczyszczanie brzegów powiek w celu leczenia i zapobiegania nawrotom jęczmienia. Należy unikać dotykania powiek brudnymi rękami.

Elementy higieny brzegów powiek to:

• codzienne rozgrzewanie powiek za pomocą okładów o odpowiedniej temperaturze, aby ułatwić usunięcie zalegającej wydzieliny
• masaż powiek połączony z delikatnym uciskaniem, aby oczyścić gruczoły
• oczyszczenie brzegów powiek za pomocą specjalnych chusteczek lub wacików nasączonych płynem dostępnymi w aptekach

W przypadku infekcji oczu, należy natychmiast przerwać noszenie soczewek kontaktowych.