Kręgosłup składa się z kręgów oraz krążków międzykręgowych (dysków), które działają jak amortyzatory. Każdy krążek ma miękkie „jądro” (nucleus pulposus) i twardszy „pierścień” (annulus fibrosus). Przepuklina kręgosłupa powstaje, gdy fragment jądra przedostaje się przez osłabiony pierścień i zaczyna uciskać lub drażnić pobliskie struktury – najczęściej korzenie nerwowe. To drażnienie nerwu odpowiada za charakterystyczne, promieniujące do kończyny dolegliwości.
Przyczyny są wieloczynnikowe: naturalne starzenie i odwodnienie dysku, przeciążenia (długie siedzenie, dźwiganie), mikrourazy, palenie tytoniu, a także predyspozycje genetyczne. Objawy zależą od miejsca i stopnia ucisku oraz od tego, czy towarzyszy mu stan zapalny.
Uproszczony mechanizm bólu: przepuklina dysku drażni korzeń nerwowy, powodując ból i objawy czuciowo-ruchowe w obszarze przez niego zaopatrywanym.
Najczęstsze objawy przepukliny kręgosłupa
Objawy mogą mieć różne nasilenie – od łagodnych, pojawiających się okresowo, po ciężkie i stałe. Najczęstsze symptomy to:
Ból pleców – tępy lub ostry, często jednostronny; może nasilać się przy schylaniu, siedzeniu, kaszlu, kichaniu czy parciu.
Ból promieniujący – „prąd”, „palący” ból schodzący do pośladka, uda, łydki i stopy (rwa kulszowa) albo do barku, ramienia i dłoni (rwa ramienna).
Drętwienie i mrowienie – najczęściej w palcach rąk lub stóp; przebieg pasmowy zgodny z dermatomem zajętego nerwu.
Osłabienie mięśni – trudność w unoszeniu stopy („opadanie stopy”), osłabienie chwytu, trudność w wchodzeniu po schodach.
Spadek odruchów – np. osłabienie odruchu skokowego przy zajęciu korzenia S1.
Warto podkreślić, że ból pleców bez promieniowania nie musi oznaczać przepukliny – częściej wynika z przeciążenia mięśni, stawów międzywyrostkowych lub więzadeł. Jednak jeśli do bólu dołączają objawy neurologiczne (drętwienie, osłabienie, zaburzenia odruchów) – ryzyko przepukliny znacznie rośnie.
Objawy przepukliny według odcinków kręgosłupa
Objawy różnią się w zależności od lokalizacji – szyjnej, piersiowej lub lędźwiowej. To, gdzie promieniuje ból i które palce drętwieją, bywa dla lekarza cenną wskazówką diagnostyczną.
Przepuklina odcinka szyjnego (C)
Typowe objawy:
Ból szyi z promieniowaniem do barku, ramienia, przedramienia i dłoni (rwa ramienna).
Drętwienie i mrowienie w palcach – w zależności od zajętego korzenia (np. C6: kciuk; C7: palec środkowy; C8: mały palec).
Osłabienie chwytu, trudność w odkręcaniu słoików, wypadanie przedmiotów z ręki.
Nasilanie bólu przy odchyleniu głowy w stronę bolesną lub długim siedzeniu przy komputerze.
Uwaga na mielopatię szyjną: jeśli przepuklina uciska rdzeń, mogą pojawić się: niezgrabność rąk, „uciekanie” nóg, problemy z równowagą, spastyczność, trudności w zapinaniu guzików. To objawy alarmowe wymagające pilnej diagnostyki.
Przepuklina odcinka piersiowego (Th)
To rzadsza lokalizacja, ale bywa mylona z chorobami serca lub żołądka ze względu na charakter bólu.
Ból między łopatkami lub opasujący ból klatki piersiowej/tułowia, czasem promieniujący „jak obręcz”.
Drętwienie i przeczulica w pasie na wysokości zajętego segmentu.
Nasilenie przy skrętach tułowia, długim siedzeniu, głębokim wdechu.
Ważne: ból w klatce piersiowej z dusznością, potami, nudnościami wymaga pilnego wykluczenia przyczyny kardiologicznej niezależnie od dolegliwości pleców.
Przepuklina odcinka lędźwiowego (L)
Najczęstsza postać, często kojarzona z rwy kulszowej.
Ból krzyża z promieniowaniem do pośladka, tylnej/bocznej części uda, łydki i stopy (rwa kulszowa) albo do przedniej części uda (tzw. rwa udowa przy zajęciu wyższych poziomów).
Mrowienie i drętwienie w stopie lub palcach; uczucie „mrówek” lub pieczenia.
Osłabienie mięśni: trudność we wspięciu na palce (S1) lub na pięty (L5), „opadanie stopy”.
Nasilenie w pozycji siedzącej, przy pochylaniu i kaszlu; czasowa ulga przy chodzeniu lub leżeniu z nogami ugiętymi.
W badaniu fizykalnym typowy bywa dodatni objaw Lasegue’a (ból przy unoszeniu wyprostowanej nogi), wskazujący na drażnienie korzeni nerwowych.
Co może dawać podobne objawy? Różnicowanie objawów
Nie każdy ból promieniujący do kończyny oznacza przepuklinę. Do najczęstszych „naśladowców” należą:
Zwężenie kanału kręgowego (stenoza) – ból i drętwienie nasilające się przy chodzeniu, poprawa po pochyleniu.
Zespół mięśnia gruszkowatego – ból pośladka i nogi, ale bez typowych ubytków neurologicznych; nerw drażniony poza kręgosłupem.
Dysfunkcja stawów krzyżowo-biodrowych – ból pośladka, czasem promieniujący do uda, zwykle bez drętwienia stopy.
Uwięźnięcia nerwów obwodowych – np. zespół cieśni nadgarstka (drętwienie kciuka–palca środkowego) czy neuropatia strzałkowa (opadanie stopy).
Choroby naczyniowe – chromanie przestankowe (ból łydek przy chodzeniu z brakiem tętna dystalnego).
Choroby stawu biodrowego – ból pachwiny, trudność w zakładaniu skarpety, ograniczenie rotacji biodra.
Dlatego przy utrzymujących się dolegliwościach warto skonsultować się z lekarzem lub fizjoterapeutą, którzy na podstawie wywiadu i badania klinicznego odróżnią te jednostki.
Objawy alarmowe – kiedy pilnie do lekarza lub na SOR
Natychmiastowej konsultacji wymagają:
Objawy zespołu ogona końskiego: problemy z oddawaniem moczu (zatrzymanie lub nietrzymanie), nietrzymanie stolca, drętwienie okolicy krocza („obszar siodłowy”).
Szybko narastający niedowład – np. nagłe opadanie stopy, niemożność uniesienia ręki.
Gorączka z silnym bólem pleców – ryzyko infekcji kręgosłupa.
Świeży uraz (upadek z wysokości, wypadek) z bólem kręgosłupa lub objawami neurologicznymi.
Ból nowy i silny u osób z chorobą nowotworową, niewyjaśnioną utratą wagi lub na długotrwałej immunosupresji.
Takie objawy mogą wymagać pilnego rezonansu i interwencji neurochirurgicznej.
Jak lekarz rozpoznaje przepuklinę kręgosłupa?
Rozpoznanie opiera się najpierw na dokładnym wywiadzie i badaniu neurologicznym:
Ocena rozmieszczenia bólu, drętwienia i osłabienia – zgodność z dermatomami i miotomami.
Testy prowokacyjne (np. Lasegue, Spurling) nasilające objawy korzeniowe.
Ocena siły mięśniowej, czucia i odruchów ścięgnistych.
Badania obrazowe:
MRI (rezonans magnetyczny) – złoty standard do oceny dysków i nerwów; zlecany przy objawach alarmowych, braku poprawy po 6–8 tygodniach lub przed zabiegiem.
TK (tomografia komputerowa) – alternatywa, gdy MRI jest przeciwwskazane lub niedostępne.
RTG – nie pokazuje dysku; pomocne w ocenie ustawienia, krzywizn, niestabilności, złamań.
EMG/ENG – potwierdza uszkodzenie nerwu i jego poziom, gdy obraz i objawy są niejednoznaczne.
Warto wiedzieć: obraz przepukliny w MRI nie zawsze równa się objawom. U części zdrowych osób wykrywa się bezobjawowe uwypuklenia dysków. Najważniejsza jest spójność obrazu z dolegliwościami klinicznymi.
Co robić, gdy podejrzewasz przepuklinę? Objawy a postępowanie
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie zastępuje porady medycznej. Poniżej ogólne wskazówki dotyczące łagodzenia objawów do czasu konsultacji:
1) Ruch i pozycje przeciwbólowe
Unikaj długiego leżenia. Krótkie okresy odpoczynku przeplataj z łagodną aktywnością (spacery, pozycje bez bólu).
Wypróbuj ułożenie z nogami ugiętymi (tzw. „krzesełko”) lub delikatne przeprosty/wyprosty według metody McKenziego – tylko jeśli nie nasilają objawów w nodze/ręce.
2) Farmakoterapia objawowa
Typowo stosuje się leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (po konsultacji i zgodnie z ulotką, uwzględniając choroby współistniejące).
Przy nasilonym napięciu mięśni mogą pomóc krótkotrwale leki rozluźniające.
3) Fizjoterapia i edukacja
Indywidualnie dobrane ćwiczenia stabilizujące, mobilizacje, trening funkcjonalny i nauka ergonomii dnia codziennego.
Stopniowy powrót do aktywności – dźwiganie i intensywny trening wprowadzaj po ustąpieniu objawów neurologicznych.
4) Inne metody
Zastrzyki nadtwardówkowe ze sterydem rozważane są przy silnym bólu korzeniowym nieustępującym po leczeniu zachowawczym.
Zabieg operacyjny (mikrodiscektomia, endoskopia) rozważa się przy niedowładach, zespole ogona końskiego lub braku poprawy po kilku tygodniach–miesiącach leczenia zachowawczego.
Kiedy skonsultować się z lekarzem? Jeśli ból i drętwienie utrzymują się ponad 2–4 tygodnie, nawracają lub towarzyszy im osłabienie mięśni – umów wizytę u lekarza rodzinnego, ortopedy, neurologa lub neurochirurga. Objawy alarmowe wymagają pilnej oceny, jak opisano wyżej.
FAQ: Najczęstsze pytania o objawy przepukliny kręgosłupa
Czy przepuklina kręgosłupa zawsze boli?
Nie. Część przepuklin jest bezobjawowa. Objawy pojawiają się, gdy dochodzi do drażnienia nerwu lub silnej reakcji zapalnej.
Skąd wiem, że to rwa kulszowa, a nie coś innego?
Rwa kulszowa to ból promieniujący z dolnej części pleców przez pośladek do nogi, często z drętwieniem i pieczeniem stopy. Ostateczne rozpoznanie opiera się na wywiadzie, badaniu i – w razie potrzeby – obrazowaniu.
Czy drętwienie palców wskazuje, który dysk jest uszkodzony?
Często tak. Przykładowo: drętwienie kciuka może sugerować C6, palca środkowego – C7, małego palca – C8. W nodze drętwienie grzbietu stopy wskazuje często na L5, a bocznej krawędzi stopy – na S1.
Jak długo trwają objawy?
U wielu osób ostre objawy słabną w ciągu 2–8 tygodni. Pełny powrót może zająć dłużej, zależnie od nasilenia i stylu życia. Ważna jest stopniowa aktywność i rehabilitacja.
Czy mogę ćwiczyć na siłowni?
W ostrym okresie unikaj dźwigania i kompresji osiowej. Po ustąpieniu ostrego bólu wracaj do treningu z fizjoterapeutą, zaczynając od stabilizacji, techniki i lekkich obciążeń.
Czy rezonans jest konieczny od razu?
Nie zawsze. Bez objawów alarmowych i przy poprawie z czasem zwykle zaleca się najpierw leczenie zachowawcze. MRI jest wskazany przy braku poprawy, przed zabiegiem lub przy czerwonych flagach.
Podsumowanie: jak rozpoznać objawy przepukliny kręgosłupa
Kluczowe wskazówki to promieniujący ból do ręki lub nogi, drętwienie i mrowienie zgodne z przebiegiem nerwu, a także obiektywne osłabienie mięśni i zaburzenia odruchów. Lokalizacja objawów pomaga określić zajęty odcinek kręgosłupa. Pamiętaj o objawach alarmowych jak zaburzenia zwieraczy czy szybko narastający niedowład – wymagają pilnej pomocy medycznej. W większości przypadków objawy stopniowo ustępują z leczeniem zachowawczym i odpowiednio dobraną rehabilitacją.
