Co to jest chlamydia i jak się przenosi?

Chlamydia (chlamydioza) to zakażenie bakteryjne powodowane przez Chlamydia trachomatis. Bakteria atakuje przede wszystkim nabłonek dróg moczowo-płciowych, ale może również zakażać odbyt i gardło. Do przeniesienia dochodzi głównie podczas seksu waginalnego, analnego lub oralnego bez barier ochronnych. Możliwa jest też transmisja z matki na dziecko podczas porodu (u noworodka może wystąpić zapalenie spojówek lub płuc).

Zakażenie jest często skąpoobjawowe lub bezobjawowe, co utrudnia jego wykrycie bez testów. Nieleczona chlamydia może prowadzić do poważnych powikłań, w tym do zapalenia narządów miednicy mniejszej (PID) u osób z macicą i jajowodami oraz do zapalenia najądrzy u osób z penisem i jądrami.

Czy chlamydia daje objawy?

Najważniejsza informacja: chlamydia bardzo często nie daje żadnych objawów.

• U kobiet nawet 60–80% zakażeń może przebiegać bezobjawowo.
• U mężczyzn odsetek bezobjawowych zakażeń sięga 40–60%.

Brak dolegliwości nie oznacza braku ryzyka. Zakażenie może jednak wciąż uszkadzać tkanki i zwiększać ryzyko powikłań oraz ułatwiać transmisję na partnerów seksualnych.

Objawy chlamydii u kobiet

Najczęstsze wczesne objawy

Objawy u kobiet są często niespecyficzne i mogą przypominać inne infekcje intymne. Zwróć uwagę na:

• Nieprawidłową wydzielinę z pochwy (upławy) — zwykle śluzową, wodnistą lub śluzowo-ropną, czasem o żółtawym zabarwieniu i lekkim zapachu.
• Pieczenie lub ból przy oddawaniu moczu (dysuria), częstsze parcie na mocz.
• Krwawienia międzymiesiączkowe lub plamienia po stosunku.
• Ból podczas stosunku (dyspareunia).
• Uczucie dyskomfortu w podbrzuszu lub łagodny ból w dole brzucha.
• Zaczerwienienie i tkliwość szyjki macicy (tzw. „krucha” szyjka przy badaniu ginekologicznym) z wydzieliną śluzowo-ropną.

Zakażenie pozagenitalne (odbyt, gardło, oczy)

• Odbyt/odbytnica: ból, świąd, wydzielina śluzowa, krwawienie, parcie na stolec. U wielu osób zakażenie odbytnicy jest bezobjawowe.
• Gardło: najczęściej bezobjawowe; sporadycznie ból gardła lub dyskomfort.
• Oczy: zaczerwienienie, łzawienie, uczucie „piasku pod powiekami”, wydzielina — zwykle to efekt autoinokulacji (przeniesienia bakterii rękami).

Powikłania u kobiet

Nieleczona chlamydia może szerzyć się z szyjki macicy w górę, powodując:

• Zapalenie narządów miednicy mniejszej (PID) — objawy: ból podbrzusza, gorączka/stan podgorączkowy, tkliwość macicy i przydatków, czasem nudności, ból przy stosunku.
• Uszkodzenie jajowodów — zwiększone ryzyko niepłodności i ciąży pozamacicznej.
• Przewlekły ból miednicy.
• Zapalenie okołowątrobowe (zespół Fitz-Hugh–Curtisa) — ból pod prawym łukiem żebrowym, rzadkie, ale charakterystyczne.

Chlamydia a ciąża

W ciąży zakażenie zwiększa ryzyko przedwczesnego pęknięcia błon płodowych, porodu przedwczesnego, niskiej masy urodzeniowej i poporodowego zapalenia błony śluzowej macicy. U noworodków możliwe jest zapalenie spojówek (zwykle w 5–12 dobie) i zapalenie płuc (2–12 tygodni po porodzie). Dlatego w ciąży standardem jest testowanie i leczenie bezpiecznymi antybiotykami.

Objawy chlamydii u mężczyzn

Najczęstsze wczesne objawy

• Wydzielina z cewki moczowej — zwykle przejrzysta, śluzowa lub wodnista (rzadziej gęsta, ropna).
• Pieczenie przy oddawaniu moczu, swędzenie lub podrażnienie w ujściu cewki.
• Podrażnienie/świąd żołędzi lub ujścia cewki moczowej.
• Lekki ból lub dyskomfort w kroczu.

Zakażenie pozagenitalne

• Odbyt/odbytnica: ból, wydzielina śluzowa, krwawienie, parcie na stolec, uczucie niepełnego wypróżnienia; często bezobjawowe.
• Gardło: zazwyczaj bezobjawowe, sporadycznie ból gardła.
• Oczy: zapalenie spojówek podobne jak u kobiet.

Powikłania u mężczyzn

• Zapalenie najądrza (epididymitis) — ból i obrzęk jądra/najądrza, tkliwość moszny, czasem gorączka.
• Zapalenie gruczołu krokowego — rzadziej, z bólem krocza i trudnościami w oddawaniu moczu.
• Reaktywne zapalenie stawów (tzw. zespół Reitera) — triada: zapalenie stawów, zapalenie spojówek i zapalenie cewki; nie jest częste, ale możliwe.
• Niepłodność — rzadko, ale przewlekłe zapalenia mogą wpływać na jakość nasienia.

Wśród mężczyzn mających kontakty seksualne z mężczyznami (MSM) częstsze są zakażenia odbytnicy. Szczególnie nasilone objawy proktitis mogą sugerować szczepy LGV (inny wariant chlamydii), wymagające wydłużonego leczenia.

Kiedy pojawiają się objawy? Okres wylęgania

Objawy chlamydii zwykle pojawiają się po 1–3 tygodniach od ekspozycji, ale mogą wystąpić wcześniej lub znacznie później — albo nie pojawić się wcale. U części osób zakażenie wykrywa się wyłącznie testami przesiewowymi, bez jakichkolwiek dolegliwości.

Chlamydia a inne infekcje — jak odróżnić?

Objawy chlamydii nakładają się na symptomy innych zakażeń przenoszonych drogą płciową i infekcji intymnych:

• Rzeżączka: częściej gęsta, ropna wydzielina i bardziej nasilone, gwałtowne objawy. Częste koinfekcje z chlamydią.
• Bakteryjne zapalenie pochwy (BV) i kandydoza (grzybica): charakterystyczny zapach, świąd, serowate upławy przy grzybicy; zwykle brak dysurii u BV.
• Ureaplasma/Mycoplasma genitalium: podobne objawy do chlamydii (zapalenie cewki, szyjki).
• Infekcje dróg moczowych: silna dysuria, częstomocz, dodatni posiew moczu; brak wydzieliny z cewki/pochwy może sugerować etiologię urologiczną.
• Opryszczka narządów płciowych: bolesne pęcherzyki/owrzodzenia, tkliwość skóry.

Bez testu nie da się wiarygodnie odróżnić chlamydii od innych przyczyn. Stąd znaczenie badań NAAT.

Kiedy zgłosić się pilnie do lekarza

Skontaktuj się pilnie z lekarzem lub udaj się na SOR, jeśli występuje:

• Silny ból podbrzusza lub miednicy, gorączka, nasilona tkliwość brzucha.
• Objawy ciąży pozamacicznej: ostry ból brzucha, omdlenie, krwawienie z dróg rodnych, dodatni test ciążowy.
• Ból i obrzęk jądra/najądrza, gorączka, silna tkliwość moszny.
• Gęsta ropna wydzielina z krwią, nasilony ból przy oddawaniu moczu, zatrzymanie moczu.
• Silny ból odbytu z krwawieniem, gorączka.

Diagnostyka i testy na chlamydię

Złotym standardem są testy NAAT (amplifikacja kwasów nukleinowych), bardzo czułe i swoiste. Dobór próbki zależy od rodzaju kontaktów seksualnych i objawów:

• Kobiety: samodzielny wymaz z pochwy lub wymaz z szyjki macicy; dodatkowo wymaz z odbytnicy/gardła, jeśli były kontakty analne/oralne.
• Mężczyźni: pierwszy strumień moczu (tzw. first-catch urine); wymaz z cewki w niektórych sytuacjach; w razie kontaktów — wymaz z odbytnicy i/lub gardła.

Okno diagnostyczne: większość zakażeń NAAT wykrywa po 5–7 dniach od ekspozycji; dla pewności najlepiej testować po 14 dniach lub wcześniej przy wystąpieniu objawów.

Badania przesiewowe:

• Kobiety aktywne seksualnie ≤24 lata oraz starsze z czynnikami ryzyka — coroczny screening.
• Kobiety w ciąży — test na początku ciąży i ponownie w III trymestrze przy ryzyku.
• MSM — coroczne badania (częściej, co 3–6 miesięcy, przy wielu partnerach lub seksie bez zabezpieczenia).
• Rutynowy screening mężczyzn heteroseksualnych bez objawów jest dyskutowany; warto rozważyć przy wysokim ryzyku.

Kontrola po leczeniu: test „test-of-cure” rutynowo nie jest konieczny poza ciążą lub w przypadku uporczywych objawów. Retest po 3 miesiącach zaleca się wszystkim ze względu na częste reinfekcje.

Leczenie chlamydii i postępowanie z partnerami

Stosuje się antybiotyki o wysokiej skuteczności. Dobór zależy m.in. od lokalizacji zakażenia i ciąży.

• Opcja pierwszego wyboru dla dorosłych: doksycyklina 100 mg 2 razy dziennie przez 7 dni (szczególnie skuteczna również w zakażeniach odbytnicy).
• Alternatywy: azytromycyna 1 g jednorazowo lub lewofloksacyna 500 mg raz dziennie przez 7 dni (azytromycyna bywa mniej skuteczna w zakażeniach odbytnicy).
• Ciąża: azytromycyna 1 g jednorazowo; alternatywnie amoksycylina. Doksycyklina jest przeciwwskazana w ciąży.

Ważne:

• Powstrzymaj się od seksu do 7 dni od rozpoczęcia leczenia (i ustąpienia objawów), a także do momentu leczenia partnerów.
• Leczenie partnerów z ostatnich 60 dni jest kluczowe, aby zapobiec efektowi „ping-ponga”. W niektórych krajach dopuszcza się przekazanie partnerowi recepty (EPT) — sprawdź lokalne przepisy.
• Często współistnieje zakażenie rzeżączką — lekarz może zalecić równoległe leczenie lub dodatkowe testy.

Jak zmniejszyć ryzyko zakażenia i reinfekcji

• Prezerwatywy i membrany oralne (dental dams) znacząco redukują ryzyko, ale nie w 100%.
• Regularne badania przesiewowe zgodnie z ryzykiem, zwłaszcza przy zmianie partnerów lub seksie bez zabezpieczenia.
• Szczera komunikacja z partnerami o testach i wynikach.
• Unikanie seksu do czasu zakończenia leczenia po obu stronach.
• Higiena rąk po kontakcie z okolicą genitalną/odbytem, by zapobiec autoinokulacji do oczu.
• Rozważ profilaktyczne badania przy pojawieniu się nowych objawów: dysuria, wydzielina, krwawienia, ból miednicy/krocza.

FAQ: najczęstsze pytania o objawy chlamydii

Najważniejsze do zapamiętania

• Chlamydia często przebiega bezobjawowo, ale może powodować poważne powikłania, szczególnie u kobiet (PID, niepłodność, ciąża pozamaciczna).
• U kobiet zwróć uwagę na upławy, krwawienia międzymiesiączkowe/po stosunku, dysurię, ból podczas stosunku. U mężczyzn — wydzielinę z cewki, pieczenie przy oddawaniu moczu, podrażnienie ujścia cewki.
• Testy NAAT z moczu lub wymazów są bardzo czułe i łatwo dostępne, w tym do samodzielnego pobrania.
• Leczenie jest krótkie i skuteczne, ale wymaga także terapii partnerów i wstrzemięźliwości seksualnej na czas leczenia.
• Regularny screening i prezerwatywy to najlepsza profilaktyka.