Ten artykuł wyjaśnia, jakie leki na zaburzenia erekcji są dostępne na receptę, jak działają, czym się różnią, jakie mają działania niepożądane i przeciwwskazania, a także jak rozmawiać z lekarzem o bezpiecznym i skutecznym leczeniu.
Uwaga: Tekst ma charakter edukacyjny i nie zastępuje porady lekarskiej. O doborze terapii decyduje lekarz po zebraniu wywiadu i ewentualnych badaniach.
Zaburzenia erekcji (ED, impotencja) to utrzymująca się trudność w uzyskaniu lub utrzymaniu wzwodu wystarczającego do satysfakcjonującego współżycia. Jednorazowe „wpadki” zdarzają się każdemu i zwykle nie wymagają leczenia. Problem rozpoznaje się, gdy kłopoty utrzymują się przez co najmniej kilka tygodni i wpływają na jakość życia lub relację.
Przyczyny ED mogą być naczyniowe (miażdżyca, nadciśnienie), metaboliczne (cukrzyca), hormonalne (niedobór testosteronu), neurologiczne (uszkodzenia nerwów), psychogenne (stres, lęk, depresja) lub mieszane. Co ważne, ED bywa wczesnym sygnałem choroby sercowo-naczyniowej. Dlatego wizyta u lekarza to nie tylko recepta, ale też szansa na wykrycie i leczenie chorób współistniejących.
Zgłoś się po pomoc, jeśli: problem trwa, pojawił się nagle bez oczywistego powodu, towarzyszą mu objawy niskiego libido, bóle w klatce piersiowej, ograniczona tolerancja wysiłku albo jeśli przyjmujesz leki mogące pogarszać erekcję (np. niektóre leki na nadciśnienie, SSRI).
Farmakoterapia ED obejmuje kilka grup leków. Najczęściej stosowane są inhibitory fosfodiesterazy typu 5 (PDE5): sildenafil, tadalafil, vardenafil i avanafil. Różnią się czasem działania, szybkością początku efektu, interakcjami z jedzeniem i profilem działań niepożądanych, ale mechanizm mają wspólny.
Jeśli inhibitory PDE5 są przeciwwskazane lub nieskuteczne, alternatywą są preparaty alprostadylu (prostaglandyna E1) stosowane miejscowo (do cewki moczowej, do ciał jamistych) lub na skórę. U mężczyzn z objawowym niedoborem testosteronu rozważa się terapię zastępczą, która może poprawić libido i pośrednio funkcję erekcyjną.
Inhibitory PDE5 działają poprzez wzmocnienie naturalnego sygnału odpowiedzialnego za napływ krwi do prącia podczas pobudzenia seksualnego. Nie wywołują wzwodu same z siebie – potrzebna jest stymulacja seksualna. Leki te są skuteczne u większości pacjentów, dobrze przebadane i zazwyczaj bezpieczne przy prawidłowym stosowaniu.
Co to jest: najdłużej znany inhibitor PDE5.
Początek i czas działania: zwykle 30–60 minut po przyjęciu; czas działania ok. 4–6 godzin.
Posiłek: obfity, tłusty posiłek opóźnia i osłabia efekt.
Efekty uboczne (najczęstsze): ból głowy, zaczerwienienie twarzy, zgaga, zatkany nos, zawroty głowy, czasem przejściowe zaburzenia widzenia (dominujący odcień niebieski).
Dla kogo: dobra opcja „na żądanie” przy planowanej aktywności, także jako lek pierwszego wyboru u wielu pacjentów.
Co to jest: inhibitor PDE5 o długim czasie działania.
Początek i czas działania: 30–60 minut; czas działania do 36 godzin („weekend pill”).
Posiłek: niewielki wpływ jedzenia na wchłanianie.
Efekty uboczne (najczęstsze): ból głowy, zaczerwienienie, dyspepsja, bóle mięśni i pleców.
Dla kogo: preferowany przy chęci większej spontaniczności lub przy współistniejących objawach ze strony dolnych dróg moczowych (u niektórych pacjentów stosowany również w niskich dawkach codziennie).
Co to jest: inhibitor PDE5 o profilu podobnym do sildenafilu.
Początek i czas działania: ok. 30–60 minut; działanie 4–8 godzin.
Posiłek: tłuste posiłki mogą opóźnić działanie.
Efekty uboczne: podobne do sildenafilu; rzadziej zaburzenia widzenia.
Dla kogo: alternatywa, gdy sildenafil jest nieskuteczny lub źle tolerowany.
Co to jest: nowszy inhibitor PDE5 o szybkim początku działania.
Początek i czas działania: nawet po 15–30 minutach; działanie ok. 6–8 godzin.
Posiłek: jedzenie ma mniejszy wpływ niż w przypadku sildenafilu/vardenafilu.
Efekty uboczne: ból głowy, zaczerwienienie, zatkany nos; zwykle dobrze tolerowany.
Dla kogo: gdy zależy na bardzo szybkim początku działania i mniejszym wpływie posiłku.
Skuteczność: We wszystkich grupach skuteczność kliniczna jest wysoka (u większości pacjentów poprawa erekcji), ale odpowiedź jest indywidualna. Niekiedy konieczne jest kilka prób z różnymi dawkami lub zamiana na inny lek z tej grupy, zanim oceni się efekty.
Alprostadyl (prostaglandyna E1) zwiększa napływ krwi do prącia niezależnie od stymulacji seksualnej. Stosowany jest, gdy inhibitory PDE5 są nieskuteczne lub przeciwwskazane, np. po prostatektomii, w cukrzycy czy w niektórych chorobach naczyniowych.
W praktyce dobór formy zależy od preferencji, sprawności manualnej, tolerancji i skuteczności. Ten rodzaj terapii wymaga ścisłej współpracy z lekarzem.
Inne leki: Leki takie jak jochimbina czy apomorfina historycznie bywały stosowane, ale obecnie w wytycznych zajmują marginalne miejsce ze względu na niższą skuteczność lub bezpieczeństwo. Preparaty „ziołowe” i suplementy na potencję nie są rekomendowane jako alternatywa dla terapii o udowodnionej skuteczności.
Testosteron nie jest „tabletką na erekcję”. U mężczyzn z objawowym hipogonadyzmem (potwierdzony zbyt niski poziom testosteronu w badaniach porannych plus objawy: niskie libido, zmęczenie, utrata masy mięśniowej) jego wyrównanie może poprawić pożądanie i ułatwić odpowiedź na inhibitory PDE5. Nie stosuje się testosteronu wyłącznie na ED u mężczyzn z prawidłowym poziomem tego hormonu.
Formy terapii obejmują żele, plastry, iniekcje krótkiego i długiego działania. Przed wdrożeniem leczenia ocenia się wskazania i przeciwwskazania (np. ryzyko raka prostaty, policytemii, bezdechu sennego) oraz ustala plan monitorowania.
Choć leki na potencję na receptę są ogólnie bezpieczne, istnieją sytuacje, w których nie wolno ich stosować lub wymagają one szczególnej ostrożności.
Wspólne dla inhibitorów PDE5: ból głowy, zaczerwienienie, zatkany nos, zgaga, zawroty głowy. Dolegliwości zwykle są łagodne i przejściowe. Rzadkie, ale poważne: przedłużona erekcja (priapizm), nagłe pogorszenie widzenia lub słuchu – w takich sytuacjach należy pilnie skontaktować się z lekarzem.
Dobór leku jest indywidualny i zależy od:
Decyzję najlepiej podjąć wspólnie z lekarzem po omówieniu celu terapii, oczekiwań i ograniczeń.
| Lek | Początek działania | Przybliżony czas działania | Wpływ tłustego posiłku | Typowe cechy szczególne |
|---|---|---|---|---|
| Sildenafil | 30–60 min | 4–6 h | Znaczący (opóźnia i osłabia) | Najczęściej wybierany na start; czasem zaburzenia widzenia barw |
| Tadalafil | 30–60 min | Do 36 h | Niewielki | Opcja „na weekend” lub w niskiej dawce codziennie; możliwe bóle mięśni |
| Vardenafil | 30–60 min | 4–8 h | Znaczący | Alternatywa przy nietolerancji sildenafilu |
| Avanafil | 15–30 min | 6–8 h | Niewielki | Bardzo szybki początek; zwykle dobra tolerancja |
Uwaga: parametry są orientacyjne i mogą się różnić w zależności od dawki, organizmu i współistniejących czynników.
Brak efektu po pojedynczej próbie nie oznacza nieskuteczności terapii. Rozważ:
Nie. Inhibitory PDE5 nie zwiększają libido – jedynie ułatwiają fizjologiczny wzwód podczas pobudzenia. Niskie libido może wymagać diagnostyki hormonalnej lub psychologicznej.
Umiarkowanie – zwykle tak. Nadmiar alkoholu obniża skuteczność i zwiększa ryzyko działań niepożądanych (zawroty, spadki ciśnienia, senność).
Nie powodują uzależnienia fizycznego. Jednak niektórzy mogą rozwinąć psychologiczną zależność od „wsparcia farmakologicznego”. Warto pracować nad pewnością siebie i komunikacją w relacji.
Nie są przeznaczone dla kobiet i nie mają udowodnionej skuteczności w kobiecej dysfunkcji seksualnej.
Tak, jeśli istnieją wskazania medyczne i po ocenie lekarza. U młodych mężczyzn częściej podłożem jest stres lub lęk – terapia psychologiczna bywa bardzo pomocna.
W większości przypadków tak. W zależności od kraju dostępność i status niektórych dawek mogą się różnić. W Polsce leki na zaburzenia erekcji są co do zasady przepisywane przez lekarza.
Skuteczne leki na potencję dostępne na receptę to głównie inhibitory PDE5: sildenafil, tadalafil, vardenafil i avanafil. Różnią się szybkością i długością działania oraz profilem tolerancji, ale wspólnie mają udowodnioną skuteczność i bezpieczeństwo przy właściwym stosowaniu. Gdy ta grupa leków nie jest odpowiednia lub zawodzi, alternatywą pozostaje alprostadyl w kilku postaciach. U mężczyzn z potwierdzonym niedoborem androgenów rozważa się terapię testosteronem.
Najważniejsze jest całościowe podejście: ocena ryzyka sercowo-naczyniowego, leczenie chorób towarzyszących, zdrowy styl życia, wsparcie psychologiczne i rozsądne, bezpieczne korzystanie z farmakoterapii. Porozmawiaj ze swoim lekarzem o najlepszej dla Ciebie opcji.