Gazometria to test laboratoryjny, który ocenia poziom pH, ciśnienie parcjalne tlenu PO₂, ciśnienie parcjalne dwutlenku węgla CO₂, stężenie wodorowęglanów, nadmiar zasad, stężenie CO₂ oraz wysycenie hemoglobiny tlenem. Wskazane jest pobranie krwi tętniczej do tego badania. Niekiedy stosuje się krwi włośniczkowej arterializowanej jako alternatywę, jednak może to wpłynąć na wyniki (szczególnie prężności dwutlenku węgla), dlatego zaleca się używanie krwi tętniczej. Wyniki badania są dostępne po kilku minutach. Pacjent nie musi przygotowywać się specjalnie do tego testu.

Krew często jest pobierana z tętnicy promieniowej, która jest jedną z dwóch tętnic docierających do dłoni. Przed badaniem lekarz dokonuje oceny ukrwienia dłoni. Skóra w miejscu nakłucia, czyli okolice nadgarstka po stronie kciuka, jest dezynfekowana. Osoba przeprowadzająca badanie nakłuwa tętnicę za pomocą cienkiej igły ze strzykawką. Procedura nie zawsze jest łatwa i czasami wymaga więcej niż jednej próby. Może być nieprzyjemna i bolesna. Podczas badania ważne jest utrzymywanie ręki w bezruchu. Aby zapobiec powstaniu siniaka w miejscu nakłucia, po zbiorze krwi należy mocno docisnąć opatrunek do rany przez kilka minut.

Wynik gazometrii jest dostępny po kilku minutach i obejmuje następujące parametry:

• pH krwi
• stężenie parcjalne tlenu i dwutlenku węgla
• zawartość wodorowęglanów (HCO₃)
• nadmiar zasad (BE)

Badanie gazometryczne może być przeprowadzone nawet u niemowląt. Wykonywane jest jedynie w przypadku konieczności na podstawie wskazań medycznych. Decyzję o przeprowadzeniu gazometrii podejmuje lekarz neonatolog opiekujący się dzieckiem od urodzenia.

Prawidłowe rezultaty gazometrii krwi to: pH - 7,35-7,45, PaCO2 - 32-45 mm Hg, PaCO2 we krwi żylniej - 45-47 mm Hg, HCO3 w osoczu - 21-27 mmol/l, nadmiar zasad -2,3 do +2,3 mEq/l, PaO2 we krwi tętniczej 75-100 mm Hg, PaO2 we krwi żylniej 35-40 mm Hg, SaO2 95-98%. Analiza wydolności oddechowej opiera się na ocenie prężności gazów oddechowych. PaO2 poniżej 60 mm Hg wskazuje na niewydolność oddechową i może wymagać tlenoterapii.

Hiperwentylacja, czyli nadmierne oddychanie, towarzyszy zazwyczaj zmniejszeniu PaO2 u pacjentów z POChP. Hiperwentylacja jest mechanizmem dostosowawczym, mającym na celu utrzymanie odpowiedniego stężenia tlenu we krwi. Przy zwiększeniu ciśnienia dwutlenku węgla może dojść do całkowitej niewydolności oddechowej, co jest szczególnie niebezpieczne. W takich sytuacjach konieczne jest podjęcie natychmiastowych działań medycznych. W zaostrzeniach POChP czy ciężkich przypadkach POChP zwiększenie stężenia dwutlenku węgla może prowadzić do śpiączki hiperkapnicznej.

Należy zachować ostrożność w podawaniu tlenu chorym z zaostrzeniem POChP, aby uniknąć zahamowania napędu oddechowego. W przypadku braku skuteczności postępowania zachowawczego, może być konieczna wentylacja mechaniczna. Długotrwałe zwiększenie dwutlenku węgla wymaga szczególnej uwagi przy domowej tlenoterapii i pod opieką lekarską.

Stan równowagi kwasowo-zasadowej organizmu występuje, gdy pH wynosi między 7,35 a 7,45. Nadmierne podwyższenie pH oznacza zasadowicę, podczas gdy obniżenie pH prowadzi do kwasicy. W przypadku niewielkich zaburzeń organizm aktywuje mechanizmy kompensacyjne, które przywracają równowagę kwasowo-zasadową organizmu. Proces ten jest kontrolowany głównie przez płuca (które regulują usuwanie dwutlenku węgla) oraz nerki (które regulują wydzielanie wodorowęglanów). Znaczące zaburzenie równowagi kwasowo-zasadowej może prowadzić nawet do śmierci komórek.

1. Zmiana stężenia H+ [H⁺] w związku z pierwszorzędną zmianą pCO₂ (zaburzenia oddechowe):
• kwasica oddechowa – wzrost pCO₂ i [H⁺], spadek pH krwi
• zasadowica oddechowa – spadek pCO₂ i [H⁺], wzrost pH krwi.
2. Zmiana [H⁺] związana z pierwszorzędną zmianą [HCO₃^-] (zaburzenia nieoddechowe):
• kwasica nieoddechowa – wzrost [H⁺], spadek pH krwi i [HCO3^-]
• zasadowica nieoddechowa – spadek [H⁺], wzrost [HCO₃-] i pH krwi.
3. Zmiana [H⁺] w związku zarówno z pCO₂, jak i [HCO₃^-] – zaburzenia mieszane (oddechowe i nieoddechowe).

Zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej są zrównoważone, gdy mimo zmian pCO₂ i [HCO₃^-] stężenie H+ (czyli pH) w krwi pozostaje na stałym poziomie. Zaburzenia nieoddechowe mogą zostać zrekompensowane przez układ oddechowy, podobnie zaburzenia oddechowe mogą zostać zrekompensowane przez układ nieoddechowy.

Współistnienie wyżej wymienionych zaburzeń jest istotne przy podejmowaniu decyzji terapeutycznych. Jeśli zmierzone pCO₂ mieści się w oczekiwanym zakresie wyznaczonym wzorem, oznacza to zrekompensowaną kwasice lub zasadowicę nieoddechową. Jeśli wynik jest poza zakresem oczekiwanym, rozpoznaje się zaburzenia mieszane (nieoddechowe i oddechowe). Na przykład, w przypadku kwasicy nieoddechowej wyższe niż oczekiwane pCO₂ wskazuje na współistniejącą kwasicę oddechową, a niższe na zasadowicę oddechową. Analogicznie, w zasadowicy nieoddechowej wyższe niż oczekiwane pCO₂ sugeruje obecność kwasicy oddechowej, a niższe zasadowicy oddechowej.