Badanie endoskopowe ultrasonograficzne (EUS) łączy badanie endoskopowe z ultrasonografią. Specjalny endoskop wyposażony w głowicę USG umożliwia obrazowanie wnętrza przewodu pokarmowego, jego ścian oraz organów sąsiadujących. EUS pozwala na dokładne zobrazowanie ściany przewodu pokarmowego oraz narządów takich jak przełyk, żołądek, dwunastnica i odbytnica. Podczas badania można przeprowadzić także różne procedury diagnostyczne i terapeutyczne, jak na przykład drenaż torbieli trzustki lub pobranie wycinków do biopsji.

Badania ultrasonografii endoskopowej są stosowane w diagnostyce różnych schorzeń trzustki, takich jak małe zmiany ogniskowe, guzy oraz przewlekłe zapalenie trzustki.

Ponadto, ultrasonografia endoskopowa jest użyteczna w określaniu rozległości nowotworów przewodu pokarmowego, co ma kluczowe znaczenie w planowaniu leczenia. Możliwość pobrania wycinków do badania mikroskopowego zwiększa skuteczność diagnostyki.

Innymi wskazaniami do przeprowadzenia ultrasonografii endoskopowej są zmiany podśluzówkowe przewodu pokarmowego, kamica dróg żółciowych oraz badanie struktur anatomicznych znajdujących się w śródpiersiu tylnym, pęcherzyku żółciowym, wątrobie, śledzionie, lewym nadnerczu i okolicach odbytnicy. Ponadto, EUS umożliwia wykonanie różnych zabiegów, takich jak drenaż torbieli trzustki i dróg żółciowych oraz neurolizę splotu trzewnego w celu złagodzenia bólu u pacjentów z chorobami trzustki.

Badanie ultrasonografii endoskopowej polega na wprowadzeniu endoskopu do przewodu pokarmowego poprzez jamę ustną lub odbyt. Dzięki tej metodzie możliwa jest ocena ściany odbytnicy oraz struktur sąsiadujących. W przypadku konieczności pobrania materiału do badania pod mikroskopem można wykonać nakłucie igłą biopsyjną. Czasami ultrasonografia endoskopowa jest wykorzystywana do wykonania drenażu zbiornika płynu, przy czym lekarz wybiera miejsce nakłucia pod kontrolą EUS w celu bezpiecznego opróżnienia zawartości zbiornika. Przeprowadzenie badania może odbywać się bez znieczulenia, po premedykacji lub w znieczuleniu ogólnym, zwłaszcza w przypadku zabiegów terapeutycznych.

Badanie ultrasonograficzne endoskopowe jest wykonywane u pacjentów na czczo.

Przed planowanym badaniem ultrasonografii endoskopowej zwykle przeprowadza się badania laboratoryjne, takie jak morfologia krwi, ogólne badanie moczu, elektrolity, a także możliwe badania hormonalne.

Jeżeli pacjenci cierpią na poważne choroby przewlekłe, takie jak nadciśnienie, padaczka, cukrzyca, i regularnie przyjmują leki, powinni skonsultować z lekarzem przyjęcie porannej dawki leku. Zwykle można wziąć poranną dawkę leku z niewielką ilością wody, ale w przypadku cukrzycy należy pominąć zarówno insulinę, jak i doustne leki przeciwcukrzycowe.

Osoby przyjmujące leki zmniejszające krzepliwość krwi, takie jak acenokumarol czy warfaryna, muszą zatrzymać ich stosowanie na kilka dni przed badaniem pod opieką lekarza rodzinnego. W zamian należy przyjąć heparynę drobnocząsteczkową podskórnie w zaleconych dawkach.

Przed planowanym badaniem ultrasonografii endoskopowej należy także sprawdzić wskaźniki krzepnięcia krwi. Zabiegi terapeutyczne można przeprowadzać tylko wtedy, gdy parametry krzepnięcia są prawidłowe. Jeśli pacjent przyjmuje inne leki przeciwkrzepliwe, takie jak dabigatran, rywaroksaban, oraz preparaty kwasu acetylosalicylowego, klopidogrel lub tiklopidyna, również trzeba zasięgnąć porady lekarza prowadzącego w celu ich odstawienia.

Jedynym bezwzględnym przeciwskazaniem do badania jest brak zgody pacjenta.

Przeciwskazania względne, czyli sytuacje mogące być przeszkodą do badania to między innymi ostre zespoły wieńcowe, ostra lub ciężka przewlekła niewydolność serca, ostra niewydolność oddechowa oraz niewyrównane zaburzenia krzepnięcia krwi. Decyzja o przeprowadzeniu badania lub odstąpieniu od niego powinna wynikać z konkretnych okoliczności i stanu pacjenta. Zasada, którą należy kierować się podczas podejmowania decyzji o konkretnych badaniach, to wykonanie badania jedynie wtedy, gdy wynik będzie miał wpływ na dalsze postępowanie, a potencjalne korzyści przewyższają ryzyko związane z procedurą.

Każdy procedura endoskopowa niesie za sobą ryzyko pewnych komplikacji. Badanie ultrasonograficzne endoskopowe w celach diagnostycznych nie jest bardziej ryzykowne niż standardowa gastroskopia. Ryzyko powikłań wzrasta w przypadku terapeutycznego zastosowania EUS, na przykład podczas pobierania biopsji zmian w trzustce, co wiąże się z ryzykiem krwawienia i zapalenia trzustki. Podobnie, założenie drenażu wiąże się z ryzykiem powikłań, które mogą wymagać interwencji chirurgicznej, takich jak perforacja, krwawienie, zakażenie oraz przemieszczenie drenu.

Czasami mogą wystąpić także powikłania związane z znieczuleniem oraz ekspozycją na promieniowanie rentgenowskie.

Po wykonaniu badania należy odczekać przed spożyciem pierwszego posiłku do momentu, gdy lekarz wyda odpowiednie wytyczne. Zazwyczaj powinno minąć przynajmniej 2 godziny po znieczuleniu miejscowym gardła, zanim można zjeść.

Bezpośrednio po zabiegu stan pacjenta jest monitorowany, a niezbędne badania biochemiczne są wykonywane w celu szybkiego wykrycia ewentualnych powikłań. W przypadku pojawienia się niepokojących objawów, takich jak bóle, wymioty, krew w stolcu lub ciemny stolec, należy natychmiast skonsultować się z lekarzem lub pielęgniarką.

Po ultrasonografii endoskopowej z reguły można opuścić szpital tego samego dnia. W niektórych sytuacjach konieczne może być przedłużenie czasu przebywania w placówce medycznej.

Jeśli zabieg endoskopowy jest wykonywany w warunkach ambulatoryjnych pod narkozą ogólną, nie wolno prowadzić pojazdów w tym samym dniu i niezbędna jest opieka drugiej osoby przy powrocie do domu.