HPV, znany również jako ludzki wirus brodawczaka, jest wirusem atakującym komórki skóry i nabłonka płaskiego ciała. Istnieje ponad 200 różnych typów tego wirusa.

Różne typy HPV atakują określone obszary ciała, co sprawia, że zmiany wywoływane przez ten wirus są podzielone na:

• skórne - poza obszarem narządów płciowych
• w obszarze narządów płciowych i odbytu lub innych błon śluzowych.

Zakażenie HPV może zwiększyć ryzyko rozwoju raka, w zależności od typu wirusa. Typy niskoonkogenne, takie jak 6, 11, 40, 42, 43, 44, 54, 61, 72, wywołują powstawanie brodawek skórnych i narządów płciowych, podczas gdy typy wysokoonkogenne, takie jak 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, mogą prowadzić do nowotworów. HPV jest powszechny i może być przekazywany poprzez kontakt seksualny, bezpośredni kontakt ze zmianami skórnymi lub z matki na dziecko podczas porodu.

Okres inkubacji HPV może trwać od kilku tygodni do 6-8 miesięcy.

Zakażenie wirusem HPV może być bezobjawowe, manifestować się jedynie lekko albo prowadzić do poważnych zmian. Typowe zmiany w zainfekowanym obszarze zazwyczaj rozwijają się powoli (szczególnie u osób z niedoborem odporności). W około 90% przypadków dochodzi do spontanicznego wyzdrowienia.

Zakażenie wirusem HPV może powodować pojawienie się zmian skórnych, takich jak brodawki, zazwyczaj występujące na dłoniach lub stopach, które są guzkami o nierównej powierzchni i wielkości kilku milimetrów, zwykle nieboleśne. Kiedy się zlewają, mogą powodować ból podczas chodzenia. Te zmiany mogą również swędzić.

Zakażenie wirusem HPV może spowodować powstanie kłykcin kończystych, które najczęściej występują w okolicach narządów płciowych zewnętrznych (srom, prącie, okolica odbytu) i przybierają postać różowych, kalafiorowatych guzków, wypukłych lub płaskich. Ich powierzchnia może być gładka lub zrogowaciała.

Zmiany na błonie śluzowej jamy ustnej mogą być drobne, podobne do kłykcin, czasem płaskie i białe.

Zakażenie wirusem HPV może prowadzić do zmian dysplastycznych w szyjce macicy. Lekarz może je zauważyć podczas badania ginekologicznego lub cytologii przesiewowej.

Zmiany nowotworowe zazwyczaj rosną szybko i zajmują coraz większe obszary, częściej się krwawią. Jednym z charakterystycznych nowotworów związanych z wirusem HPV jest rak brodawkujący, który przyjmuje postać olbrzymich kłykcin kończystych (tzw. guz Buschkego i Löwensteina), zazwyczaj zlokalizowany w obszarze zewnętrznych narządów płciowych.

Specyficzną postacią rozległego i przewlekłego zakażenia wirusem HPV jest uwarunkowana genetycznie dysplazja Lewandowsky’ego i Lutza (epidermodysplasia verruciformis – EV).

Zależnie od lokalizacji zmian, mogą one powodować trudności z oddawaniem moczu lub stolca, ból podczas stosunku seksualnego, chrypkę.

Większość zakażeń wirusem HPV ustępuje samoistnie w ciągu 1–2 lat.

Zarażenie wirusem HPV może spowodować zmiany dysplastyczne w macicy. Te zmiany można wykryć podczas rutynowego badania ginekologicznego lub cytologii. Dysplazja jest stanem przedrakowym, a główną przyczyną raka szyjki macicy jest wirus HPV. Regularne badania cytologiczne są kluczowe, ponieważ umożliwiają wykrycie dysplazji we wczesnym stadium, zanim nowotwór się rozwinie.

Naukowcy odkryli także związek między zarażeniem wirusem HPV a nowotworami sromu oraz pochwy.

Istnieje powiązanie między zakażeniem HPV a występowaniem raka prącia.

Lekarz zazwyczaj ustala diagnozę na podstawie wyglądu zmian skórnych lub błon śluzowych. W razie podejrzenia nowotworu przeprowadza się badania cytologiczne i histologiczne. Diagnostyka HPV jest stosowana w wykrywaniu raka szyjki macicy oraz ustalaniu przyczyny raka jamy ustnej i gardła. Do wykrycia wirusa HPV i jego typu wykorzystuje się techniki molekularne (RT-PCR).

Kobiety powinny regularnie poddawać się badaniom cytologicznym, a w przypadku nieprawidłowego wyniku mikroskopowego kolposkopii, a osoby z kłykcinami odbytu powinny mieć wykonaną anoskopię.

Osoby z zakażeniem HPV powinny być badane pod kątem innych infekcji przenoszonych drogą płciową: kiły, HIV, HBV, HCV, chlamydiozy oraz rzeżączki.

Nie istnieje lekarstwo, które spowodowałoby wyleczenie HPV.

Leczenie miejscowych zmian chorobowych może być stosowane na różne sposoby:

• zachowawcze – polegające na miejscowym stosowaniu: immunomodulatorów, leków antyproliferacyjnych, leków keratolitycznych oraz sinekatechiny
• inwazyjne – na przykład wycięcie chirurgiczne, krioterapia, elektrokoagulacja, laseroterapia.

W przypadku podejrzenia nowotworu skóry lub narządów układu moczowo-płciowego związanego z zakażeniem HPV, lekarz skieruje pacjenta na diagnostykę i leczenie onkologiczne.

Osoby zakażone HPV powinny być świadome ryzyka zakażenia partnerów seksualnych, możliwości rozwoju nowotworu złośliwego i potrzeby regularnych badań (cytologia, kolposkopia, anoskopia).

Powikłania są głównie związane z umiejscowieniem zmiany i typem wirusa HPV:

• rozwój nowotworu
• infekcje bakteryjne
• krwawienie podczas uszkodzenia guzków (np. przez odzież)
• trudności z oddawaniem moczu lub stolca z powodu mechanicznej przeszkody
• trudności z połykaniem i oddychaniem związane z zajęciem gardła lub krtani
• ból przy chodzeniu związany z łączeniem się brodawek podeszwowych
• niedrożność dróg oddechowych lub chrypka związana z nieleczonymi brodawkami w krtani, gardle i drogach oddechowych
• utrudnienia społeczne związane z wyglądem brodawek skórnych
• depresja, lęk, abstynencja seksualna i dysfunkcja seksualna wynikająca z lęku związana z rozległymi kłykcinami narządów płciowych

W przypadku nie nowotworowych zmian u osób z prawidłową odpornością prognoza jest korzystna, podczas gdy w przypadku nowotworów złośliwych, w których bierze udział HPV, zależy to od zaawansowania choroby w momencie diagnozy i możliwości leczenia.

Wirus przenosi się głównie przez kontakty seksualne, dlatego zmniejszenie liczby partnerów seksualnych zmniejsza ryzyko zachorowania. Najbezpieczniejszym sposobem uniknięcia zakażenia HPV jest powstrzymanie się od aktywności seksualnej.

Istnieje szczepienie przeciwko różnym typom HPV, które są odpowiedzialne za większość przypadków raka szyjki macicy i brodawek płciowych.