- Co to jest zespół jelita drażliwego i jakie są jego przyczyny?
- Jak często występuje zespół jelita drażliwego?
- Zespół jelita drażliwego – objawy
- W jakiej okolicy brzucha występuje ból w zespole jelita drażliwego?
- Zespół jelita drażliwego – badania
- Zespół jelita drażliwego – leki i leczenie
- Dieta w zespole jelita drażliwego
- Probiotyki w zespole jelita drażliwego
Co to jest zespół jelita drażliwego i jakie są jego przyczyny?
Zespół jelita nadwrażliwego, również znany jako zespół jelita drażliwego (IBS), to przewlekła choroba jelita cienkiego i grubego, charakteryzująca się bólem brzucha oraz nieregularnościami w wypróżnianiu (biegunka lub zaparcia, czasami naprzemiennie). Objawy te nie wynikają z zmian organicznych ani biochemicznych, a z zaburzeń regulacji osi mózg-jelito, wzmożonego czucia trzewnego, zaburzeń perystaltyki i składu mikrobioty jelitowej.
Może również wystąpić po przebyciu infekcji bakteryjnej jelit. Poinfekcyjny zespół jelita drażliwego manifestuje się pomimo wyeliminowania drobnoustroju. Badania wskazują na rolę mózgu i występowanie zaburzeń psychicznych u pacjentów z IBS.
Jak często występuje zespół jelita drażliwego?
Globalnie, wskaźnik występowania zespołu jelita drażliwego wynosi około 11%, jednak różnice między poszczególnymi krajami są znaczące (od 1,1% we Francji do 35% w Meksyku). Choroba ta diagnozowana jest około dwukrotnie częściej u kobiet, zazwyczaj poniżej 50. roku życia. Ponad połowa pacjentów doświadcza pierwszych objawów przed ukończeniem 35. roku życia.
Zespół jelita drażliwego – objawy
Objawy zespołu jelita drażliwego są przewlekłe i mogą nawracać, co oznacza, że mogą ustąpić i pojawić się ponownie w różnych momentach.
Głównym symptomem zespołu jelita drażliwego jest ból brzucha.
W jakiej okolicy brzucha występuje ból w zespole jelita drażliwego?
Ból brzucha może być trwały albo nawracający, pojawia się w różnych częściach brzucha, ale zazwyczaj występuje w okolicach podbrzusza i dolnej partii brzucha po lewej stronie. Może być ostry, skurczowy, dokuczliwy, ale rzadko budzi ze snu. Pacjenci cierpiący na bezsenność często odczuwają nocne objawy.
Inne symptomy obejmują:
- biegunkę lub zaparcie – w biegunce stolce mogą być wodniste lub półpłynne, ale rzadko zwiększa się ich objętość. Przejawia się częstszym oddawaniem stolca, często po posiłkach, stresie psychicznym i rano. W przypadku zaparcia, ilość oddawanych stolców jest zmniejszona, są twarde (lub w postaci bryłek przypominających orzechy) i wymagają wysiłku. Po wypróżnieniu wielu pacjentów odczuwa uczucie niepełnego wypróżnienia. U niektórych osób występują na zmianę okresy biegunki i zaparć. Wypróżnienia są często skąpe.
- wzdęcia brzucha,
- obecność śluzu w kale,
- nudności, wymioty i zgaga – mogą towarzyszyć, ale nie są dominującym objawem,
- objawy ogólne: bóle głowy i uczucie zmęczenia,
- zaburzenia nastroju, lęki, stany depresyjne,
- zaburzenia miesiączkowania i częste oddawanie moczu.
Symptomy zespołu jelita drażliwego są niecharakterystyczne i mogą być objawem wielu innych schorzeń. W takim przypadku wskazana jest wizyta u lekarza rodzinnego.
Jeśli objawy zespołu jelita drażliwego towarzyszą: gorączka, utrata masy ciała, krew w stolcu, niedokrwistość lub w rodzinie występowały przypadki raka jelita grubego, nieswoistej choroby zapalnej jelit (np. choroba Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego) lub celiakii, konieczne jest pilne zgłoszenie się do lekarza rodzinnego.
Zespół jelita drażliwego – badania
Lekarz przeprowadzi szczegółowe wywiady dotyczące objawów pacjenta, ich charakteru i nasilenia, jak również związków z określonymi sytuacjami i chorobami jelit w rodzinie. Następnie dokona badania pacjenta.
W przypadku podejrzenia zespołu jelita drażliwego, może zlecić dodatkowe testy, takie jak morfologia krwi, CRP, hormony tarczycy, badania krwi w kierunku celiakii, test oddechowy w kierunku zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego, test tolerancji laktozy lub próbę diety bezlaktozowej. U niektórych pacjentów może być konieczne wykonanie kolonoskopii oraz gastroskopii. Lekarz może również zlecić inne badania w celu wykluczenia innych chorób, które mogą powodować podobne objawy.
Zespół jelita drażliwego – leki i leczenie
Należy pamiętać, że zespół jelita drażliwego, mimo swoich przykrych objawów i wpływu na codzienne funkcjonowanie, nie jest poważną chorobą. Ważne jest zidentyfikowanie sytuacji generujących stres i próba ich eliminacji.
Leki odgrywają rolę wspomagającą, pomagając niektórym pacjentom złagodzić pewne dolegliwości. Są szczególnie przydatne w łagodzeniu objawów, które nie ustępują pomimo wsparcia psychologicznego i zmiany diety. Metody leczenia są dobierane przez lekarza z uwzględnieniem indywidualnej sytuacji pacjenta, dominujących objawów i postaci zespołu jelita drażliwego.
Do leków stosowanych w leczeniu zespołu jelita drażliwego zalicza się trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, które pomagają łagodzić ogólne objawy choroby oraz dolegliwości bólowe, oraz leki działające rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego.
W przypadku biegunki zaleca się stosowanie określonych leków, podobnie jak w przypadku zaparć. W przypadku braku poprawy po trzech do sześciu miesiącach typowego leczenia, leczenie psychologiczne może być wskazane, obejmujące terapię poznawczo-behawioralną, hipnoterapię i trening relaksacyjny.
Dieta w zespole jelita drażliwego
W leczeniu zespołu jelita drażliwego dieta odgrywa istotną rolę. Większość chorych zauważa związek między objawami a spożywaniem określonych pokarmów. Zaleca się regularne i spokojne spożywanie posiłków oraz unikanie potraw bogatych w węglowodany złożone, pokarmów wzdymających, pikantnych przypraw, kawy i alkoholu.
Dieta bogata w błonnik rozpuszczalny, jak świeże warzywa, owoce, nasiona czy otręby, może korzystnie wpłynąć na przebieg choroby. Dieta o małej zawartości składników FODMAP, eliminująca fermentujące oligo-, di- i monosacharydy oraz poliole, może również być skutecznym rozwiązaniem. Przeprowadzenie diety bezglutenowej może być pomocne u osób z nieceliakalną nadwrażliwością na gluten. Zespół jelita drażliwego jest chorobą przewlekłą, ale zazwyczaj ma łagodny przebieg i nie prowadzi do poważnych konsekwencji.
Probiotyki w zespole jelita drażliwego
W przypadku zespołu jelita drażliwego występują zakłócenia w naturalnej flory bakteryjnej jelit, dlatego u niektórych pacjentów można zaobserwować poprawę objawów po zastosowaniu określonych antybiotyków lub probiotyków. Decyzję o rodzaju leków podejmuje lekarz.